میراث جهانی یونسکو
آثار ثبت شده هر کشوری در یونسکو می‌تواند یکی از افتخارات آن کشور برای نشان دادن تاریخ، تمدن و فرهنگش باشد. این آثار فارغ از نژاد، مذهب و ملیت خاص متعلق به همه انسان‌ها‌ست و اهمیت جهانی دارد.
به جز مواردی که گفتیم آثار ثبت شده در یونسکو می‌تواند جزء جاذبه‌های گردشکری کشورها باشد و باعث رونق صنعت گردشگری خارجی و داخلی آن‌ها شود، برای ما هم میراث جهانی یونسکو که در ایران موجود است بسیار جالب و قابل توجه است.
معیارهای ثبت در لیست میراث جهانی یونسکو
هر مکانی برای اینکه در لیست میراث جهانی یونسکو ثبت شود، باید معیارهای را داشته باشد. جاذبه‌ها و مکان‌ها برای ثبت در میراث جهانی یونسکو در بخش فرهنگی باید شش مورد زیر را دارا باشند:
- نشان از یک شاهکار نبوغ و خلاقیت انسانی
- نشان از تبادل ارزش‌های بشری در یک بازه زمانی در یک منطقه فرهنگی از لحاظ پیشرفت در معماری یا فناوری، برنامه‌ریزی شهری یا طراحی چشم‌انداز
- نشان از بی‌همتا یا دست‌کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده
- نمونهای برجسته در معماری یا تکنولوژی و نشان‌دهنده مرحله مهمی از تاریخ بشر
- نمونه برجسته‌ای از تعامل بین انسان و محیط زیست یا نماینده یک فرهنگ
- به‌طور مستقیم یا ملموس مرتبط با رویدادها یا سنت‌های زندگی، افکار و عقاید یا آثار هنری یا ادبی دارای اهمیت عالی جهانی
همچنین هر مکان برای ثبت در آثار طبیعی یونسکو باید چهار معیار زیر را داشته باشند:
- پدیده بی نظیر طبیعی با زمینه‌های استثنایی و زیباشناسی
- نمونهای برجسته از مراحل و تغییرات تاریخ زمین‌شناسی
- نمونهای برجسته از فرایندهای زیست‌محیطی و بیولوژیکی در تکامل و توسعه زمینی، اکوسیستم‌های ساحلی و دریایی و جوامع از گیاهان و حیوان‌ها
- زیستگاه‌های طبیعی مهم از نظر تنوع زیستی و حاوی گونه‌های در خطر
میراث جهانی یونسکو در ایران
آثار ثبت شده ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو تا تاریخ ۲۰۱۹ به ۲۴ مکان رسیده است. از بین این آثار ۲۱ اثر میراث فرهنگی و یک اثر میراث طبیعی است. بر این اساس اینفوگرافی میراث جهانی یونسکو در ایران را طراحی کرده‌ایم:
نیایشگاه چغازنبیل، شوش، سال ۱۹۷۹
چغازنبیل اولین جاذبه ثبت شده ایران در میراث جهانی یونسکو است. چغازنبیل نیایشگاه باستانی متعلق به تمدن عیلامی‌ها بوده که در ۱۲۵۰ پیش از میلاد ساخته شده است. این بنا امروزه در نزدیکی شهر شوش در استان خوزستان قرار دارد.
تخت جمشید، مردوشت، سال ۱۹۷۹
کمتر کسی در ایران است که نام تخت جمشید را نشنیده باشد. تخت جمشید باشکوه‌ترین یادگار حکومت هخامنشیان در ایران به شمار می‌رود. این بنا که در شهرستان مردوشت استان فارس قرار دارد، روزگاری کاخ حکومتی داریوش شاه، خشایار شاه و اردشیر اول هخامنشی بوده است.
میدان نقش جهان، اصفهان، سال ۱۹۷۹
میدان نقش جهان یکی از زیباترین میدان‌های تاریخی ایران و جهان به حساب می‌آید. این میدان مستطیلی بازمانده دوران باشکوه صفویان است. در این میدان بناهای تاریخی دیگر از جمله کاخ عالی‌قاپو، مسجد امام، مسجد شیخ لطف‌الله و سردرقیصریه قرار دارد.
تخت سلیمان، تکاب، ۲۰۰۳
یکی دیگر از عجایب ایران در میراث جهانی یونسکو، تخت سلیمان است. دریاچه مرموز تخت سلیمان و بناهای تاریخی که پیرامون دریاچه هستند، متعلق به دوران اشکانیان، ساسانیان و ایلخانیان می‌شوند. این بنای شگفت‌انگیز در نزدیکی تکاب و روستای تخت سلیمان در استان آذربایجان غربی قرار گرفته است.
ارگ بم، بم، سال ۲۰۰۴
نام ارگ بم ما را به یاد زلزله مهیب بم می‌اندازد. بخش‌های زیادی از ارگ بم در زلزله سال ۱۳۸۲ آسیب دید اما به کمک یونسکو بخش‌های زیادی مرمت گردید. ارگ بم، بزرگ‌ترین سازه خشتی جهان است که بازمانده دوران باشکوه هخامنشیان و اشکانیان می‌باشد.
مجموعه پاسارگاد، پاسارگاد، ۲۰۰۴
اغلب پاسارگاد را با آرامگاه کوروش اشتباه می‌گیریم. پاسارگاد، مجموعه‌ای از آثار تاریخی بازمانده از دوران هخامنشیان است. از جمله مهم‌ترین آثار تاریخی در مجموعه پاسارگاد آرامگاه کوروش، باغ پادشاهی پاسارگاد، کاخ دروازه، کاخ بارعام و کاخ اختصاصی می‌باشد.
گنبد سلطانیه، سلطانیه، ۲۰۰۵
گنبد سلطانیه یکی از بی‌نظیرترین گنبدهای دوپوشش جهان است. این گنبد زیبا بر روی آرامگاه الجایتو بنا شده و جزو شاهکارهای معماری ایلخانیان به حساب می‌آید. گنبد سلطانیه از سه فضای گنبدخانه، تربت‌خانه و سردابه تشکیل شده است و یکی از گنبدهای بزرگ آجری ایران را خود دارد.
محوطه بیستون، بیستون، ۲۰۰۶
محوطه تاریخی و فرهنگی بیستون یکی از جاذبه‌های تاریخی استان کرمانشاه است که دامنه کوه بیستون قرار دارد. در این محوطه آثار تاریخی بی‌نظیری کشف شده از جمله بزرگ‌ترین سنگ‌نوشته جهان که از دوران هخامنشیان باقی مانده است.
مجموعه کلیساهای آذربایجان، سال ۲۰۰۸
سه کلیسای مهم ایران به نام‌های قره‌کلیسا، کلیسای سنت استپانوس و کلیسای مریم مقدس به عنوان نهمین اثر ایران در سال ۲۰۰۸ وارد فهرست میراث جهانی یونسکو شدند. این کلیساهای نمونه عالی از معماری و تزئینات سنتی ارامنه هستند.
سازه‌های آبی شوشتر، شوشتر، ۲۰۰۹
سازه‌های آبی شوشتر از ۱۳ اثر تاریخی شامل پل‌ها، آسیاب‌ها، آبشارها، کانال‌های دست‌کند و تونل‌های عظیم هدایت آب تشکیل شده‌اند. این سازه‌ها از دوران هخامنشیان تا دوران ساسانیان به منظور بهره‌مندی بیشتر از آب احداث شدند.
بازار سرپوشیده تبریز، تبریز، سال ۲۰۱۰
بازار تبریز، یکی از زیباترین بازارهای سرپوشیده جهان است. این بازار در حدود یک کیلومتر مربع مساحت دارد و بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده جهان به حساب می‌آید. بازار تبریز از بازارچه‌ها، تیمچه‌ها، سراها و کاروانسراهای متعددی تشکیل شده است.
بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، اردبیل، ۲۰۱۰
بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی یکی از زیباترین بناهای آرامگاهی ایران است. شیخ صفی‌الدین اردبیلی نیای بزرگ دودمان صفویان ایران است. این مجموعه نفیس در سال ۷۳۵ ه.ق به دست فرزند وی صدرالدین موسی بنا شد. در زمان صفویان به دلیل ارادات ویژه شاهان صوفی به شیخ صفی‌الدین، بقعه تکمیل و تزیین بیشتری به آن افزوده شد.
مجموعه باغ‌های ایرانی، سال ۲۰۱۱
باغ‌های ایرانی از معماری و ساختار منحصربه فردی برخوردار هستند. ریشه باغ‌های ایرانی را باغ پاسارگاد نسبت می‌دهند. مجموعه باغ‌های ایرانی شامل باغ پاسارگاد، باغ ارم، باغ چهل ستون، باغ فین، باغ شارده، باغ عبا‌س‌آباد، باغ شازده، باغ پهلوان‌پور و باغ اکبریه است.
مسجد جامع اصفهان، اصفهان، سال ۲۰۱۲
مسجد جامع اصفهان یکی از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین بناهای مذهبی استان اصفهان و ایران است. این مجسد در کنار میدان کهنه یا سبزه میدان اصفهان قرار دارد و از قسمت‌های مختلفی مانند گنبد تاج‌الملک، شبستان‌ها چهار ایوانی و مدرسه مظفری تشکیل شده است.
برج گنبد قابوس، گنبدکاووس، ۲۰۱۲
برج گنبد قابوس، بنای تاریخی از قرن چهارم هجری است. برج قابوس را بلندترین برج تمام آجری جهان می‌دانند که از زمین ۱۵ متر بلندی دارد. سبک معماری برج، رازی است. بنا در زمان پادشاهی کاووس بن وشمگیر در گنبدکاووس گه پایتخت پادشاهان آل‌زیار بوده، بنا گردیده است.
کاخ گلستان، تهران، ۲۰۱۳
مجموعه کاخ گلستان در میدان ارگ تهران قرار داد و دارای قدمت ۴۴۰ ساله است. ساخت مجموعه کاخ گلستان از زمان شاه طهماسب یکم در دوران صفویه شروع شد و در دوره‌های مختلف، بناهای متعددی به این مجموعه اضافه شده است. مجموعه گلستان در زمان قاجار گسترش فراوانی یافت و محل سکونت شاهان قاجار شد.
شهر سوخته، هامون، ۲۰۱۴
شهر سوخته بقایای دولت شهری باستانی در ایران است. این شهر در جنوب شهر محمدآباد مرکز شهرستان هامون قرار گرفته است. شهر سوخته روی آبرفت‌های مصب رودخانه هیرمند به دریاچه هامون و زمانی در ساحل آن رودخانه بنا شده بود. دوره ساخت این شهر با دوره برنز و تمدن جیرفت است. بقایای شهر سوخته نشان می‌دهد، این شهر دارای پنج قسمت اصلی شامل بخش مسکونی، بخش‌های مرکزی، منطقه صنعتی، بناهای یادمانی و گورستان بوده است.
روستای میمند، میمند، ۲۰۱۵
روستای صخره‌ای میمند، یکی از روستاهای دیدنی کشور است که به دلیل معماری شگفت‌انگیزیش در جهان شناخته می‌شود. این روستا در حدود ۴۲۰ کیلومتر مربع وسعت دارد و یکی از بزرگ‌ترین روستاهای دسکتند ایران و جهان به حساب می‌آید.
محوطه باستانی شوش، شوش، ۲۰۱۵
محوطه باستانی شوش یکی از قدیمی‌ترین سکونت‌گاه‌های شناخته شده در جهان است. برخی کارشناسان باستان‌شناسی تخمین می‌زنند، این محوطه باستانی سال ۴۰۰۰ پیش از میلاد پایه‌گذاری شده است.
مجموعه قنات‌های ایرانی، ۲۰۱۶
قنات، کاریز یا کهریز یکی از شاهکارهای معماری ایرانی است. ایرانیان قدیم برای کشف آب در سرزمین‌های خشک و نیمه‌خشک روشی را ابداع کردند تا کشاورزان بتوانند زمین‌های خود را سیراب کنند. این ابداع حفر قنات به منظور آوردن آب از چشمه‌های جوشان به نقاط خشک و کم‌آب بود. مجموعه قنات‌های ایرانی که در میراث جهانی یونسکو ثبت شدند، عبارتند از: قنات زارچ، قنات ابراهیم‌آباد اراک، قنات مزدآباد و قنات عمومی وزوان، قنات مون، قنات گوهرریز جوپار، قنات اکبرآباد بم و قنات قاسم‌آباد بم.
کویر لوت، سال ۲۰۱۶
کویر لوت از جمله مناطق خشک و فراگرم جهان به حساب می‌آید. کویر لوت در محدوده‌ای وسیع از جمله استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و کرمان قرار گرفته است. لوت اولین اثر طبیعی ایران بود که وارد فهرست جهانی یونسکو شد.
شهر تاریخی یزد، ۲۰۱۷
شهر یزد، یکی از زیباترین و منحصربه‌فردترین معماری‌های اقلیم گرم وخشک جهان را دارد. بافت یزد براساس شرایط اقلیمی و فرهنگی مردم منطقه ایجاد شده است و این یک ویژگی منحصربه فرد یزد به حساب می‌آید.
چشم‌انداز باستان‌شناسی منطقه فارس، ۲۰۱۸
چشم‌انداز باستان‌شناسی منطقه فارس، هشت سایت باستانی است که در سه منطقه باستانی فیروزآباد، بیشاپور و سروستان واقع شده‌اند. این سازه‌ها، کاخ‌ها و شهرها به اوایل و اواخر پادشاهی ساسانی مربوط می‌شوند. در این مجموعه آثاری مانند شهر باستانی بیشاپور، غار شاپور، کاخ ساسانی سروستان، شهر باستانی اردشیر خوره، کاخ اردشیر بابکان و نقش برجسته پیروزی اردشیر بر اردوان دیده می‌شود.
جنگل‌های هیرکانی، ۲۰۱۹
جنگل‌های هیرکانی در طول ساحل جنوبی دریای خزر و بخش شمالی رشته کوه‌های البرز واقع شده‌اند. درختان جنگل‌های هیرکانی بین ۲۵ تا ۵۰ میلیون سال قدمت دارد. جنگل‌های هیرکانی دومین اثر طبیعی ایران است که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.
راه‌آهن سراسری ایران، ۲۰۲۱
راه‌آهن سراسری ایران دریای خزر (کاسپین) را در شمال به خلیج فارس در جنوب وصل می‌کند. کلنگ ساخت این راه‌آهن سال ۱۳۰۶ در ایستگاه فعلی تهران بر زمین زده شد و نهایتا این راه‌آهن در سال ۱۳۱۷ و روز سوم شهریور در یک مراسم رسمی افتتاح شد. طول این راه‌آهن ۱۳۹۴ کیلومتر می‌باشد و ۱۷۴ پل بزرگ، ۱۸۶ پل کوچک، ۲۲۴ تونل و ۱۱ تونل مارپیچ دارد.
