به مناسبت روز جهانی نجوم
نسل ما از دیدن خیلی از زیبایی‌های طبیعت محروم بوده است و یکی از این زیبایی‌ها ستاره‌ها هستند. با وجود آسمان‌خراش‌ها و آلودگی هوا دیدن آسمان کم‌کم به آرزویی دست‌نیافتنی تبدیل شده است. این طور که پیش می‌رود در آینده این آرزو از این هم دست‌نیافتنی‌تر خواهد شد. با همه این مشکلات هنوز مکان‌هایی هستند که می‌توان با سفر به آن‌ها از آسمان تمیز و پرستاره لذت برد.
روز نهم ماه مِی مصادف با ۱۹ اردیبهشت روز جهانی نجوم نام‌گذاری شده است. در زمان‌های خیلی دور به دلیل نبودن امکانات تنها راهی که برای شناخت دنیای فرازمینی وجود داشت، نگاه کردن به آسمان بود. البته ناگفته نماند که دانشمندان با همان امکانات کم به اطلاعات دقیقی دست یافتند. آسمان و ستاره‌ها از ازل تا ابد برای دوستداران این حرفه جذاب و برای همه زیبا و خواستنی خواهد ماند.
به مناسبت روز نجوم نیم‌نگاهی بیندازیم به منجمان ایرانی سرشناس که نوشتن از زندگینامه و دستاوردهایشان ماه‌ها طول می‌کشد. پیشنهاد می‌کنیم در فرصتی مناسب زندگینامه آن‌ها را بخوانید. در ادامه این مطلب نگاه مختصری به زندگی بعضی از آن‌ها خواهیم داشت.
ابن هیثم (۹۶۵ – ۱۰۴۰ میلادی)
بوعلی محمد بن حسن بن هیثم بصری ملقب به ابن هیثم، که متأسفانه اطلاعات دقیقی از زندگی او در دسترس نیست، پدر علم فیزیک نور و شروع‌‌کننده تحولاتی است که بعدها به ساخت دوربین عکاسی، دوربین سینما و پروژکتور پخش فیلم منجر شده است. شهرت ابن هیثم در نجوم بیشتر به‌خاطر تألیف رساله‌ای به نام مقاله فی هیئته العالم که یکی از آثار جوانی اوست و در آن از پرتوی که از چشم خارج می‌شود صحبت شده و ماه را جسمی صیقلی دانسته که نور خورشید را برمی‌گرداند.
به افتخارات خدمات ابن‌هیثم به جامعه علمی، سیارکی به نام این دانشمند نام‌گذاری شده است. همچنین سال ۲۰۱۵ را سال جهانی نور نامیدند و در این سال که مصادف با هزارمین سالگرد کتاب المناظر بود، از خدمت ابن‌هیثم تجلیل شد.
ابوریحان بیرونی (۹۷۳ – ۱۰۴۸ میلادی)
ابوریحان محمد بن احمد بیرونی ملقب به بیرونی، که زادگاه او در آن زمان روستای کوچکی به نام بیرون بود، یکی دیگر از ستاره‌شناسان ایرانی است. در حال حاضر دست‌خط‌هایی از بیرونی وجود دارد که به‌وضوح در آن‌ها از گردش زمین به دور خودش صحبت کرده است. بیرونی، هم‌دوره بوعلی سینا بود که در اصفهان زندگی می‌کرد و در آن روزها با هم مکاتبه و تبادل فکری داشتند.
عمرخیام نیشابوری (۱۰۴۸- ۱۱۳۱ میلادی)
غیاث‌الدین ابوالفتح عُمَر بن ابراهیم خَیّام نیشابوری ملقب به خیام نیشابوری یکی دیگر از منجمان ایرانی است که یکی ازمهم‌ترین کارهای او سروسامان دادن و مدیریت محاسبات گاه‌شماری ایران در زمان وزارت خواجه نظام‌الملک است. این محاسبات هنوز معتبر می‌باشد و دقیق بودنش به مراتب بیشتر از تقویم میلادی است.
برخی اعتقاد دارند، عمر خیام و ابن‌سینا هم‌دوره بودند و خیام شاگرد ابن‌سینا بوده است. صحت این فرضیه که خیام شاگرد ابن‌سینا بوده، بسیار دور از ذهن می‌باشد، زیرا از دیدِ زمانی با هم دگرگونیِ زیادی داشته‌اند. خیام در جایی ابن‌سینا را استاد خود می‌داند، ولی این استادی ابن‌سینا، جنبه معنوی دارد.
خواجه نصیرالدین طوسی (۱۲۰۱ – ۱۲۷۴ میلادی)
ابو جعفر محمد بن محمد بن حسن طوسی ملقب به خواجه نصیرالدین مکتب فلسفه مشایی را که پس از ابن سینا در ایران در حال از بین رفتن بود دوباره احیا کرد. خواجه نصیرالدین زیج ایلخانی ( یکی از آثار او در زمینه ستاره شناسی) را از روی رصدهای انجام شده در رصدخانهٔ مراغه گردآوری کرد، زیج ایلخانی قرن‌ها از اعتبار خاصی در تمام سرزمین‌های آن دوران (از جمله چین) برخوردار بود و در سال ۱۳۵۶ میلادی (۳۰۰ سال پس از مرگ طوسی) ترجمه و در اروپا منتشر شد. قدیمی‌ترین نسخه این زیج در کتابخانهٔ ملی پاریس نگهداری می‌شود.
غیاث‌الدین جمشید کاشانی (۱۳۸۰- ۱۴۲۹ میلادی)
جمشید بن مسعود بن محمود طبیب کاشانی ملقب به غیاث‌الدین از دیگر ستاره‌شناسان ایرانی است. او در عمر کوتاهش آلات رصدی بسیار دقیقی اختراع کرد و از حدود ۸۰۸ (۱۴۰۶) تا پایان عمرش ۸۳۲ (۱۴۲۹) به فعالیت‌های علمی گذشت وکتاب‌های گوناگونی در زمینه ریاضیات و نجوم نوشت.
