معرفی کامل جنگل های هیرکانی | به قلمرو دایناسورها خوش‌آمدید

جنگل های هیرکانی کجاست؟ جنگل‌های هیرکانی یکی از مهم‌ترین جنگل‌های جهان هستند که در کشورهای ایران و آذربایجان قرار گرفته‌اند. در ایران جنگل‌های هیرکانی به صورت یک نوار طولانی در کرانه جنوبی و جنوب غربی دریای خزر و کوه‌های البرز کشیده شده و گستره وسیع آن بخش‌هایی از پنج استان شمالی کشور ازجمله استان‌های گلستان، مازندران، گیلان، اردبیل، خراسان شمالی به همراه بخش‌های شرقی دشت گرگان را در برگرفته است. جنگل هیرکانی یعنی چه؟ جنگل هیرکانی در میان مردم با عنوان جنگل‌های شمال شناخته می‌شود. این جنگل‌ها دومین اثر بزرگ طبیعی و متراکم‌ترین ناحیه جنگلی ایران را تشکیل می‌دهند. نام هیرکان این جنگل‌ها از نام قدیم گرگان در گویش مازنی برگرفته شده که به جرجان یا ورکان نیز مشهور بوده است. مساحت جنگل های هیرکانی به ۵۵۰۰۰ کیلومتر مربع می‌رسد که بخش قابل‌توجهی از آن‌ها در شمال کشور ایران و قسمت کوچکی از این جنگل‌ها نیز در جمهوری آذربایجان قرار دارند.

قدمت جنگل های هیرکانی چقدر است؟ قدمت جنگل های هیرکانی طبق تحقیقات و پژوهش های انجام شده به دوره سوم زمین‌شناسان یا دوره پالئوژن‌ها برمی‌گردد. این جنگل‌ها با قدمتی بالغ بر ۴۰ میلیون سال به عنوان یکی از ارزشمندترین جنگل‌های جهان به‌شمار می‌روند و از آن‌ها به عنوان موزه طبیعی یاد می‌شوند. گونه‌های گیاهی جنگل‌های هیرکانی بسیار متنوع هستند. در این جنگل‌ها بالغ بر ۳۲۰۰ گونه گیاهی زندگی می‌کنند که بیشتر آن‌ها گونه‌های گیاهی کمیاب و نادری هستند و نظیرشان در هیچ جایی پیدا نمی‌شوند.

مسیر دسترسی به جنگل های هیرکانی چگونه است؟ جنگل هیرکانی گستره وسیعی از شمال ایران و از شرق تا غرب دریای‌خزر را از آن خود کرده است. تمام جنگل‌هایی که در این منطقه قرار دارند، جزء جنگل هیرکانی محسوب می‌شوند. به همین خاطر می‌توانید از استان‌های نواحی شمالی کشور ازجمله گلستان، مازندران، گیلان، گرگان و غیره به آن‌ها دسترسی داشته باشید. از معروف‌ترین جنگل های هیرکانی نیز می‌توان از جنگل ارسباران، جنگل الیمستان آمل، جنگل ابر شاهرود، جنگل بولا ساری، جنگل واز، جنگل کجور نوشهر، جنگل لیسار گیلان، جنگل چهارباغ چالوس و جنگل خشکه‌داران تنکابن و غیره نام برد.

می‌خواهیم به جشنی برویم که میزبانش جنگل‌های هیرکانی است. اگر شما هم می‌خواهید مهمان افتخاری این جشن باشید، بهتر است با اجاره ویلا خودتان را از قبل برای مهمانی آماده کنید. در این مقاله از اتاقک قدم‌به‌قدم برای حاضر شدن در مهمانی کنارتان هستیم. کمک می‌کنیم دیر یا زود نرسید، راه را گم نکنید و جاهای دیدنی را هم از قلم نیندازید.

جنگل های هیرکانی کجاست؟

به‌احتمال‌زیاد اولین سؤالی که دارید این است که جنگل های هیرکانی کجاست؟ باید بگویم جنگل هیرکانی منطقه‌ای وسیع و سرسبز در شمال کشور است و به همین خاطر ۷ در ورودی مجزا دارد. استان‌های گلستان، گرگان، گیلان، آذربایجان شرقی، اردبیل، خراسان شمالی و سمنان درهای ورودی به جنگل هیرکانی هستند. البته چون بخش بیشتر جنگل های هیرکانی در استان‌های مازندران، گیلان و گلستان است، اکثر مسافران و مهمانان از این در وارد جنگل می‌شوند.

حالا که با محدوده جنگل هیرکانی آشنا شدیم، وقت آن است کمی کنجکاوی بیشتری در مورد این جنگل به خرج بدهیم. درست مثل مهمانانی که قبل از رفتن به جنگل، شیطنت کردند و آمار میزبان را درآورده‌اند!

• ۷ درصد از ملک ایران با مساحت ۵۵ هزار کیلومترمربع، به نام جنگل هیرکانی است.
• بخشی از جنگل های هیرکانی در کشور جمهوری آذربایجان قرار دارد.
• نمونه‌های مشابه جنگل هیرکانی در جهان انگشت‌شمار است.
• قدمت جنگل هیرکانی به ۴۰ میلیون سال پیش و زمان دایناسورها می‌رسد.
• جنگل هیرکانی در طول زندگی‌اش، سختی‌های زیادی را تحمل کرده و از عصر یخبندان جان سالم به در برده است.
• در جنگل هیرکانی گونه‌های کمیاب و نادری از گیاهان زندگی می‌کنند که اگر جایشان را عوض کنید و به یک منطقه دیگر ببرید، دلشان می‌گیرد و دق‌مرگ می‌شوند. آن‌ها هیچ جای دیگری جز جنگل هیرکانی نمی‌توانند زندگی کنند.
• جنگل هیرکانی لقب‌های مختلفی مثل موزه طبیعی، پارک ژوراسیک ساکت، ریه‌های ایران و غیره دارد.
• در جنگل هیرکانی موجودات زیادی در حال زندگی هستند، منظور از زیاد یعنی ۹۸ گونه پستاندار، ۲۹۶ گونه پرنده و ۳ هزار و ۲۰۰ گونه گیاهی!
• با اینکه بخش عمده جنگل های هیرکانی در ایران است، ولی چون جمهوری آذربایجان هم ادعای مالکیت کرد و به توافق نرسیدند که در فهرست میراث کدام یکی باشد، جنگل هیرکانی در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد.

قبل از اینکه متن را بخوانید

به سفری مسئولانه و ماجراجویانه در فصل مستی گوزن‌ها خوش آمدید.

به یک سفر فراموش‌نشدنی به قلب جنگل‌های بکر هیرکانی بپیوندید، جایی که گوزن‌های قرمز آزادانه پرسه می‌زنند.

برای اطلاعات بیشتر، روی عکس زیر کلیک کنید:

آب‌وهوای جنگل های هیرکانی

در بخش قبل گفتم که جنگل های هیرکانی از خراسان شمالی تا آذربایجان شرقی را در برمی‌گیرند. همین موضوع باعث شده که آب‌وهوای جنگل هیرکانی در قسمت‌های مختلف تغییر کند. برای مثال در بخش‌های مرتفع جنگل هیرکانی که تا ارتفاع ۲۸۰۰ متر هم می‌رسد، آب‌وهوا کوهستانی و خنک است.

به‌طورکلی آب‌وهوای جنگل‌ های هیرکانی در بیشتر مناطق معتدل و مرطوب است.

مسیر دسترسی به جنگل های هیرکانی

جنگل هیرکانی از شرق تا غرب دریای‌خزر و شمال ایران را به نام خودش کرده است. تمام جنگل‌هایی که در این منطقه قرار دارند، جنگل هیرکانی هستند و به همین خاطر می‌توانید از استان گلستان، گیلان، گرگان، سمنان، خراسان شمالی، آذربایجان شرقی و اردبیل به آن‌ها دسترسی داشته باشید.

برای اینکه راحت‌تر بگویم کافی است به فهرست زیر نگاه کنید تا ببینید که حتماً در زندگی‌تان یک بار به جنگل هیرکانی رفته‌اید، فقط شاید آن موقع نمی‌دانستید که این جنگل بخشی از جنگل‌ های هیرکانی است:

• جنگل الیمستان آمل
• جنگل ابر شاهرود
• جنگل واز در نور
• جنگل بولا در ساری
• جنگل کجور نوشهر
• جنگل خشکه داران تنکابن
• جنگل لاجیم سوادکوه
• جنگل چهار باغ چالوس
• جنگل لیسار گیلان

معرفی معروف‌ترین جنگل های هیرکانی

در ابتدای مقاله قول دادم که جاهای دیدنی جنگل هیرکانی را معرفی کنم تا در سفر به این منطقه باشکوه چیزی از قلم نیافتد. در ادامه معروف‌ترین جنگل های هیرکانی در استان‌های مختلف را معرفی می‌کنم:

جنگل ابر شاهرود

در خانواده جنگل هیرکانی و در مرز استان گلستان و سمنان، جنگل ابر میزبان شما است. جنگل ابر مثل عضو قدبلند و درشت‌هیکل خانواده جنگل های هیرکانی است و حدود ۳۵ هزار هکتار مساحت دارد. در بخش‌هایی از این جنگل، ابرها در دل درختان جا بازکرده‌اند و شما می‌توانید روی آن‌ها قدم بزنید؛ آن‌هم وقتی از کنار درختان توسکا، بلوط، افرا و گیاهان دارویی رد می‌شوید. تازه در جنگل ابر خرس قهوه‌ای، پلنگ، گرگ و شغال روی زمین و کرکس، شاهین، کبوتر جنگلی و بلدرچین هم روی هوا زندگی می‌کنند.

آدرس جنگل ابر شاهرود: استان سمنان، ۶۰ کیلومتری شمال شاهرود، جنگل ابر شاهرود

پارک ملی گلستان

در جنگل هیرکانی کمی از شرق که فاصله بگیریم به پارک ملی گلستان می‌رسیم. پارک ملی گلستان در محدوده جنگل هیرکانی قرار دارد. جایی که مسافران خراسانی، ۱۵۹ کیلومتر بعد از بجنورد و مسافران گلستان از جاده گرگان- شاهرود وارد آن می‌شوند.

 این پارک با تصور شما از پارک‌های سطح شهر، زمین تا آسمان فرق دارد. پارک ملی گلستان یک منطقه حفاظت‌شده است که در فهرست میراث جهانی یونسکو هم نام آن می‌درخشد. وقتی در مقدمه گفتم اگر پلنگ و خرس کنارتان چای و شیرینی خوردند، شوخی نکرده بودم. در این پارک خرس و پلنگ حکمرانی می‌کنند و در کنار آن‌ها آهوی ایرانی، قوچ، روباه سرخ و ۱۸ گونه خفاش هم زندگی می‌کنند.

آدرس پارک ملی گلستان: استان گلستان، ۱۵ کیلومتری شهر گالیکش، پارک ملی گلستان

جنگل الیمستان آمل

یکی از دروازه‌های ورود به جنگل‌های هیرکانی، جنگل الیمستان در آمل است. این جنگل که مقصد محبوب جنگل‌نوردان است، به‌خاطر وجود درخت الیما با میوه‌ای خوراکی، به این نام معروف شده است. قدم‌زدن در این جنگل به شما همان حسی را می‌دهد که بعد از یک صحبت حسابی با رفیقتان دارید؛ یعنی احساس سبک‌شدن، تنهانبودن، رهایی و البته آرامش.

جنگل الیمستان برای کسانی که تا ارتفاع بالاتری بروند، یک جایزه بی‌نظیر در نظر گرفته است و آن، چیزی جز یک منظره زیبا از جنگل با فضای مه‌آلود نیست.

آدرس جنگل الیمستان: استان مازندران، ۵۰ کیلومتری جنوب آمل، جنگل الیمستان

جنگل خشکه داران تنکابن

اگر بخواهید به قسمتی از جنگل های هیرکانی بروید که به دریا نزدیک‌تر است، جنگل خشکه داران تنکابن انتخاب مناسبی است. جنگل خشکه داران تنکابن، یک جنگل جلگه‌ای است که به خاطر فاصله کم آن با دریا، پوشش گیاهی متفاوتی دارد. این جنگل زادگاه درختچه‌های شمشاد، ازگیل جنگلی، ممرز، یاس وحشی، بلوط، انار و … است. ساکنان در قید حیات این جنگل هم گربه وحشی، شغال، خوک، غاز، مرغابی و … است.

آدرس جنگل خشکه داران تنکابن: استان مازندران، جنوب تنکابن، بین نشتارود و عباس‌آباد، جنگل خشکه داران تنکابن

جنگل لیسار گیلان

اگر بخواهید از دروازه‌های غربی جنگل هیرکانی وارد آن شوید، جنگل لیسار گیلان پیش روی شما است. این جنگل یک منطقه حفاظت‌شده در تالش گیلان است. این جنگل دو بخش کوهستانی و جلگه‌ای دارد و مثل کسی است که به خاطر لباس عجیب‌وغریبش از دور جلب توجه می‌کند.

در جنگل لیسار هم مثل سایر بخش‌های جنگل هیرکانی خرس، پلنگ، روباه، قوچ و میش زندگی می‌کنند. مناطق مرتفع جنگل لیسار مثل ییلاق سوباتان، یکی از محبوب‌ترین جاهای دیدنی ایرانی در حوزه جنگل های هیرکانی است.

آدرس جنگل لیسار: استان گیلان، ۲۰ کیلومتری شمال تالش، جنگل لیسار

بهترین زمان سفر به جنگل هیرکانی

درختان جنگل هیرکانی مثل کسانی هستند که کمال هم‌نشین در آن‌ها اثر کرده است و از طرفی به کار گروهی هم علاقه دارند. آن‌ها در بهار دسته‌جمعی شکوفه می‌زنند، در تابستان میوه می‌دهند، در پاییز رنگارنگ می‌شوند و زمستان هم می‌خوابند. با اینکه نمی‌توان زیبایی‌های جنگل موقع خواب زمستانی را نادیده گرفت، ولی بهترین زمان سفر به جنگل هیرکانی بهار، تابستان و پاییز است.

برای اجاره ویلا شمال می‌توانید از سایت اتاقک کمک بگیرید.

جاهای تفریحی نزدیک به جنگل هیرکانی

همان‌طور که متوجه شدید، جنگل هیرکانی منطقه وسیعی است؛ بنابراین جاهای تفریحی نزدیک به هر منطقه با یکدیگر فرق دارند. با این حال تفریح‌های زیر بین همه جنگل های هیرکانی مشترک است:

• جنگل نوردی
• کمپینگ (البته در صورت مجهز بودن یا همراهی یک راهنما)
• عکاسی (البته به‌شرط حفظ فاصله ایمنی با پلنگ و خرس!)

تجربه کشف جنگل‌های باستانی هیرکانی

این تور برای طبیعت دوستانی طراحی شده که مشتاقانه خواهان شناخت عمیق‌تر یکی از قدیمی‌ترین و متنوع‌ترین اکوسیستم‌های جهان با بیش از ۵۰ میلیون سال قدمت هستند.

برای اطلاعات بیشتر، روی عکس زیر کلیک کنید:

اقامت در جنگل هیرکانی

حالا که با جنگل های هیرکانی آشنا شدید، باید بگویم که میزبانان شما خوش‌مشرب هستند و اگر با خودتان تجهیزات لازم کمپینگ را داشته باشید، می‌توانید یک شب را در جنگل، مهمان آن‌ها باشید. تجربه‌ای لذت‌بخش و متفاوت که می‌تواند به یکی از خاطره‌انگیزترین تجربه‌های شما تبدیل شود. اگر ذهن خیال‌پردازی داشته باشید، می‌توانید شب صدای دایناسورهایی که میلیون‌ها سال پیش در جنگل زندگی می‌کردند را بشنوید و چاشنی هیجان را هم به اقامت در جنگل هیرکانی اضافه کنید.

اگر هم از آن دسته مهمانان و مسافرانی هستید که دوست ندارند خیلی به میزبان زحمت بدهند و شب به اقامتگاه برگردند، می‌توانید با توجه به منطقه‌ای که به آن سفر کردید در یکی از شهرهای اطراف مثل نور، رشت، متل قو، تنکابن، رامسر، اردبیل و … اقامتگاه رزرو کنید.

برای رزرو سقفی بالای سرتان به سایت اتاقک بروید و قبل از سفر، اقامتگاه موردنظرتان را رزرو کنید. با این کار خیالتان راحت است که بعد از جنگل‌نوردی و معاشرت با گیاهان و جانوران، می‌توانید به اقامتگاه برگردید. یک دوش آب گرم بگیرید، یک لیوان چای بریزید و خاطرات جنگل را دوره کنید. خاطرات شمالی که محال است یادتان برود!

نکاتی که لازم است قبل از سفر به جنگل هیرکانی بدانید

• اگر قصد کمپ در جنگل ندارید، حتماً قبل از سفر به فکر اقامتگاه باشید.
• در مناطق حفاظت‌شده، حواستان به حیوانات وحشی باشد.
• در سفر به جنگل هیرکانی و بازدید از مناطق بکر، از راهنما کمک بگیرید.
• حیواناتی که در جنگل زندگی می‌کنند، قواعد خاص خودشان را دارند پس خیلی به آن‌ها نزدیک نشوید، به‌خصوص اگر کودک هم همراه شما است.
• اگر با گونه‌های گیاهی مختلف آشنا نیستید، به آن‌ها دست نزنید و هوس خوردن میوه‌هایشان را از ذهنتان بیرون کنید.
• حواستان باشد که شما مهمان جنگل هستید و اینجا محل زندگی گونه‌های نادر و کمیابی از حیوانات است، پس مراقب باشید به زیستگاه آن‌ها آسیب نزنید.
• به‌صورت کلی بهتر است در جنگل آتش روشن نکنید، ولی اگر مجبور شدید از قسمت‌هایی که معلوم است قبلاً آتش روشن‌شده، استفاده کنید.
• در کوله خود آب‌معدنی، غذای کنسروشده، خوراکی مقوی، پماد دفع حشرات، کرم ضدآفتاب و پاوربانک داشته باشید.

سخن آخر

در این مقاله جنگل هیرکانی را به خانه‌ای تشبیه کردم که از دوران دایناسورها، همیشه در آن مهمانی برپا بوده است. اعضای آن یعنی درختان و حیوانات که مشابهشان در جاهای دیگر دنیا پیدا نمی‌شود، میزبان شما هستند. بعد باهم از شرق تا غرب شمال ایران رفتیم و به جنگل‌های معروف هیرکانی سر زدیم. فهمیدیم جنگل نوردی در جنگل های هیرکانی مثل سفر به کارتون‌ها است، کارتون‌هایی که حیوانات مختلف از خرس و پلنگ گرفته تا خفاش و کبوتر وحشی حرف می‌زنند، پرنده‌ها می‌رقصند و گیاهان مرتب لباس عوض می‌کنند.

به هر بخشی از جنگل هیرکانی که رفتید، با او مهربان باشید؛ چون به‌هرحال سن و سالی از او گذشته است و اگر از بین برود، چیزی جز حسرت برای ما باقی نخواهد ماند.

سؤالات متداول