انسان از همان نخستین روزهای پیدایش روی زمین، در حال سفر، گشت‌وگذار و کاوش درون زمین بوده است. پس می‌توان سفر را جزو کهن‌ترین کارهای انسان‌ها دانست. امروزه سفر شیوه‌های گوناگونی پیدا کرده و بخش بنیادینِ سرگرمی و حرفه‌ی مردم را شکل می‌دهد. به همین سبب، نیاز به افرادی حس می‌شود که صنعت گردشگری و مسافرت را اداره کنند و برای مسافران خدمات گوناگون ارایه دهند. این حرفه نیازمند تحصیل در دانشگاه و آموزش‌های متنوع است. یکی از این رشته‌ها، که می‌خواهیم آن را معرفی کنیم و درباره‌اش سخن بگوییم، رشته گردشگری است.
گردشگری یا توریسم قرن‌هاست سروکله‌اش پیدا شده و همیشه هم سیر افزایشی داشته است. افزایش فناوری‌ها، کوتاه‌تر شدن زمان سفر و بسیاری موارد دیگر منجر شده شمار گردشگرانِ میان‌کشوری از چیزی حدود ۲۵ میلیون نفر در سال ۱۹۵۰، اکنون به حدود ۱.۵ میلیارد نفر برسد. پس می‌توان اهمیت این صنعت و رشته دانشگاهی گردشگری را به‌آسانی مشاهده کرد. اگر می‌خواهید بیشتر درباره‌ی این رشته بدانید، در ادامه با اتاقک و هر آن‌چه باید درباره رشته گردشگری بدانید همراه باشید.
صنعت گردشگری
بی‌گمان صنعت گردشگری را می‌توان بزرگ‌ترین و متنوع‌ترین صنعت در جهان تلقی کرد که امروزه منجر به پیدایش فرصت‌های شغلی گوناگون در کشورهای پربازدید شده است. بیشتر گردشگران به مواردی مانند آب‌وهوا، فرهنگ و طبیعت اهمیت می‌دهند و دوست دارند به کشورهایی که این گزینه‌ها را با هم در اختیار دارند، سفر کنند. به همین سبب، این دست کشورها می‌توانند ارز و درآمد بسیاری به‌دست آورده و شغل‌های گوناگونی هم برای مردم خود به وجود بیاورند. این مورد در کشور ایران هم مشاهده می‌شود و به همین دلیل بسیاری از مردم به دنبال تحصیل در رشته گردشگری هستند.
هرچند با این که ایران جاذبه‌های گردشگری بسیاری دارد و می‌تواند یکی از بهترین صنعت‌های گردشگری را راه بیندازد و معضل بیکاری را از بین ببرد، ولی می‌بینیم آن‌گونه که باید به این مورد توجه‌ای نشده است. اگرچه در طی سال‌های گذشته توجه بیشتری به این موضوع شده، ولی گردشگری ایران هنوز هم در مراحل نخستین قرار داشته و جای پیشرفت بیشتری دارد. امروزه بیشتر کشورها به صنعت گردشگری توجه دارند و مردم‌شان هم پیگیر تحصیل در رشته دانشگاهی گردشگری هستند تا روزگارشان را با انجام کاری که به آن علاقه دارند، یعنی سفر و گردشگری، بگذرانند.
رشته گردشگری در ایران
اگرچه، نکته مهم این است که در ایران رشته‌ای به نام گردشگری وجود ندارد و این رشته‌ها، که نام‌های گوناگونی دارند، در اصل وابسته به صنعت گردشگری هستند. از بین این رشته‌ها می‌توان به «جغرافیا و برنامه‌ریزی گردشگری»، «علوم اجتماعی و برنامه‌ریزی گردشگری»، «گردشگری مذهبی»، «مدیریت هتل‌داری» و «کارآفرینی گردشگری» اشاره کرد، ولی مهم‌ترین‌شان «مدیریت جهانگردی» است که بیشتر با همان نام رشته دانشگاهی گردشگری شناخته می‌شود. اگرچه، پس از بازنگری کمیته گردشگری شورای برنامه‌ریزی آموزش عالی، نام این رشته به همان «رشته گردشگری» تغییر پیدا کرد. با این حال، همچنان هر دوی این نام‌ها به گوش می‌خورند. این رشته‌ها، با این که همگی مرتبط با گردشگری هستند، ولی تخصص و بازار کار ویژه‌ی خودشان را دارند. هر کدام به‌صورت ویژه به موضوعی از گردشگری می‌پردازند و نباید با یکدیگر اشتباه گرفته شده یا یکی تلقی شوند.
در ایران، رشته دانشگاهی گردشگری یا همان مدیریت جهانگردی در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا به دانشجویان ارایه می‌شوند. و درست مانند بسیاری از رشته‌های تحصیلی دیگر، این رشته هم با این که درباره‌ی گردشگری ست، ولی شامل درس‌ها و حوزه‌های گوناگون دیگری هم می‌شود و دانشجویان ملزم به یادگیری مباحث تخصصی دیگری هم هستند.
این رشته نخستین‌بار در سال ۱۳۷۴ و در دانشگاه علامه طباطبایی کار خود را آغاز کرد. پس از مدتی ادامه تحصیلات و تحصیلات تکمیلی هم برای این رشته راه‌اندازی شد و دانشگاه علم و فرهنگ مقطع دکترا را برای آن ارایه داد. اکنون از میان دانشگاه‌های سراسری که برای این رشته دانشجو می‌پذیرند، می‌توان دانشگاه تبریز، دانشگاه شیراز، دانشگاه مازندران، دانشگاه یزد، دانشگاه کردستان، دانشگاه سمنان، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشگاه محقق اردبیلی، دانشگاه گیلان و دانشگاه شهرکرد را نام برد.
دروس و سرفصل‌های رشته گردشگری شامل سه گروه «پایه»، «اصلی» و «تخصصی» می‌شوند:
دروس پایه رشته دانشگاهی گردشگری
- حقوق اساسی
- مبانی سازمانی و مدیریت
- روش تحقیق
- روان‌شناسی عمومی جهانگردی
- اصول اقتصاد (خرد و کلان)
- اصول حسابداری (۱ و ۲)
- مبانی جامعه‌شناسی
- ریاضیات کاربردی در مدیریت جهانگردی
- مبانی کامپیوتر و کاربرد آن در مدیریت جهانگردی
- آمار کاربردی در مدیریت جهانگردی
دروس اصلی رشته دانشگاهی گردشگری
- پژوهش عملیاتی در جهانگردی
- تاریخ فرهنگ ایران (۱ و ۲)
- شناخت روحیات ملل
- رفتار سازمانی
- تجزیه و تحلیل مسایل اجتماعی ایران
- آداب سفر در اسلام
- زبان انگلیسی (۱ و ۲)
- گذراندن اوقات فراغت
- زبان دوم (۱ و ۲)
- قوانین و مقررات حقوقی جهانگردی
- مبانی مردم‌شناسی
- اقتصاد جهانگردی
- مدیریت بازاریابی و تبلیغات جهانگردی
- شناخت صنایع دستی ایران
- جغرافیای عمومی جهانگردی
- جغرافیای جهانگردی ایران
- نقشه‌خوانی
دروس تخصصی رشته دانشگاهی گردشگری
- مکالمه زبان انگلیسی
- فرهنگ عامه
- مکاتبات تخصصی در زبان انگلیسی
- آشنایی با سازمان‌های دولتی ایران
- باستان‌شناسی ایران
- هنر و معماری ایران (۱ و ۲)
- آشنایی با موزه‌های ایران
- زبان انگلیسی تخصصی (۱ و ۲)
- امور مسافرت و صدور بلیت
- فن راهنمایی
- برنامه‌ریزی توسعه جهانگردی
- مطالعات تطبیقی سیاست‌های جهانگردی
- برنامه‌ریزی و سرپرستی گشت‌های جهانگردی
چه انتظاری باید از رشته گردشگری داشته باشید؟
با توجه به این سرفصل‌ها، رشته گردشگری را می‌توان یک رشته‌ی «بین‌رشته‌ای» در نظر گرفت، چون دامنه گسترده‌ای از درس‌های گوناگون را در بر می‌گیرد. پس فراموش نکنید یک علاقه ساده به گردشگری، برای تحصیل در این رشته کافی نیست و شما باید آماده‌ی یادگیری مباحث دیگری مانند زبان انگلیسی و روان‌شناسی و اقتصاد هم باشید.
همچنین نباید انتظار داشته باشید که همه‌چیز به گشت‌وگذارهای داخلی و خارجی خلاصه شود. برای نمونه، اگر شما در رشته آی‌تی تحصیل کنید، خبری از برنامه‌نویسی‌ها، هوش مصنوعی و شبکه‌های حرفه‌ای نخواهد بود و تنها شاهد بحث‌های نظری درباره‌ی این موضوعات خواهید بود. رشته دانشگاهی گردشگری هم بدین‌گونه است و بیشتر درباره مسایل تئوری گردشگری سخن می‌گوید.
همچنین پیش از تحصیل باید نخست هدف‌تان را مشخص کنید. اگر می‌خواهید در صنعت گردشگری کار کنید، همیشه هم نیازی به مدرک دانشگاهی نخواهید داشت. برای نمونه، اگر می‌خواهید راهنمای تور گردشگری شوید، حتما نیازی به مدرک ندارید و کافی‌ست از سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری کشور کار خود را پیگیری کنید. برای این کار، باید چند دوره آموزشی و تخصصی راهنمای تور را بگذرانید و سپس کارت راهنمایی تور خود را دریافت کرده و حرفه‌ی موردعلاقه‌تان را آغاز کنید.
افزون‌براین، برای آغاز فعالیت در آژانس‌های گردشگری هم همیشه به مدرک دانشگاهی نیاز نیست. ولی با این حال، تحصیل می‌تواند جایگاه شما پیش کارفرماها را بالاتر ببرد. اما نباید فراموش کنید که مهم‌ترین نکته، کار شما و آموزش‌هایی که دیده‌اید هست و بیشتر سرفصل‌های رشته گردشگری ممکن است برای شما و حرفه‌تان در یک آژانس گردشگری یا به‌عنوان یک راهنمای تور، حتا کارآمد هم نباشند. ولی بهتر است بدانید فارغ‌التحصیلان رشته دانشگاهی گردشگری معمولا در ارگان‌های دولتی مانند شهرداری، استانداری، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، آژانس‌های مسافرتی و هوایی، هتل و اقامت‌گاه‌ها، مراکز گردشگری و همچنین در دانشگاه‌ها به عنوان استاد و پژوهش‌گر مشغول به کار می‌شوند.
کلام آخر
پس پیش از هر چیز، حتما دوره‌ی تحصیلی، سرفصل‌ها و بازار کار رشته دانشگاهی گردشگری را بررسی کنید و ببینید علاقه و هدف‌تان چیست. امیدواریم این نوشتار توانسته باشد به شما برای انتخاب این رشته تحصیلی کمک کرده باشد. لطفا دیدگاهتان را با ما درباره‌ی این رشته، بازار کار آن و دانشگاه‌های ایران در میان بگذارید.
