زواره کجاست؟ | شهر ادبا یا مدینه السادات

لذت تماشای ستاره‌ها و سکوت کویر، باعث شده در چند سال اخیر شهرهای کویری به یکی از قطب‌های گردشگری در ایران تبدیل شوند. زواره یک شهر زیبای کویری است که شهرت آن فقط به خاطر کویر زیبای دق سرخ و آثار باستانی متعدد نیست. اگر به تاریخچه مشاهیر این شهر نگاه کنیم، به فهرستی از نویسندگان مشهور، فلاسفه و مبارزان سیاسی مثل سید حسن مدرس برمی‌خوریم. به باور بعضی از افراد، زادگاه اصلی کاوه آهنگر نیز زواره است. اگر کنجکاو شدید به جای سفر به شهرهای کویری شناخته‌شده‌تر به زواره سفر کنید، به خواندن این مقاله ادامه دهید تا در مورد این شهر، سوال بی‌جوابی نداشته باشید.

زواره کجاست؟

با موقعیت جغرافیایی زواره شروع کنیم. زواره از توابع شهرستان اردستان در استان اصفهان است. این شهر در شمال شرقی اردستان و در فاصله 10 کیلومتری از آن قرار دارد. زواره در حاشیه جنوبی دشت کویر قرار گرفته و مساحت آن، حدود 6499 کیلومترمربع است. طبق آخرین سرشماری که در سال 1395 انجام شد، جمعیت زواره حدود 8.800 نفر بود. شهرستان نطنز، همسایه غربی زواره و شهرستان‌های اردستان و نائین، همسایگان جنوب غربی و جنوب شرقی آن هستند.

تاریخچه زواره

بعضی از تاریخ‌دانان می‌گویند که نام شهر زواره از نام برادر رستم در شاهنامه گرفته شده است. نام قدیم شهر زواره، «اوزواره» بوده که بخش اول آن یعنی اوز، در زبان اوستایی به معنای آب و پسوند واره هم به معنی همانند است.

در قرن چهارم هجری، بخشی از سادات طباطبایی شهر اصفهان به دلیل وجود مقبره امامزاده یحیی به این شهر مهاجرت کردند، به همین دلیل این شهر به «مدینه السادات» هم مشهور است.

در قرن هفتم زواره به دستور هلاکوخان مغول ویران شد و این اتفاق، باعث شد سادات طباطبایی مجبور به ترک این شهر شوند. بعد از بازگشت مجدد سادات، میان آن‌ها و اهالی کرمان و یزد که ساکنان جدید زواره بودند، درباره مالکیت زمین‌های این شهر اختلاف به وجود آمد که با وساطت خواجه‌نصیرالدین طوسی وزیر هلاکوخان برطرف شد.

زواره در زمان قاجار، مرکز شهرستان اردستان بود و در سال 1332 شمسی تبدیل به شهر شد.

فرهنگ و آداب‌ورسوم زواره

مساجد تاریخی متعدد و سکونت سادات طباطبایی، زواره را در دسته شهرهای مذهبی قرار می‌دهد. برگزاری پرشور مراسم تعزیه، سینه‌زنی و زنجیرزنی در ماه‌های محرم و صفر، نشانه دیگری از اعتقاد اهالی زواره است.

گویش مردم زواره اردستانی است. آن‌ها هنرمندان چیره‌دستی در زمینه فرش‌بافی و گلیم‌بافی هستند، همچنین وجود خانه‌ها و بناهایی با معماری منحصربه‌فرد، از فرهنگ غنی این شهر به ما خبر می‌دهد.

شهرها و روستاهای زواره

زواره از دو دهستان سفلی و ریگستان تشکیل شده است. دهستان ریگستان 25 روستا و دهستان سفلی 22 روستا دارد. مرکز دهستان سفلی، آبادی شهراب و مرکز دهستان ریگستان، آبادی تلک‌آباد است. در ادامه نام تعدادی از روستاهای زواره را می‌بینید:

• دچان
• الله‌آباد
• اکبرآباد
• درقه
• دولت‌آباد
• سرهنگ‌آباد
• امیرآباد
• باقرآباد
• جعفر آباد
• جهان‌آباد

اقتصاد شهر زواره

قنات‌ها و چاه‌های عمیقی که در زواره وجود دارند، آب موردنیاز برای کشاورزی و آشامیدن را تأمین می‌کنند؛ بنابراین پایه اصلی اقتصاد زواره کشاورزی است. از مهم‌ترین محصولات کشاورزان زواره می‌توان به پسته، گندم، جو، خرما، ذرت، پنبه، كنجد، كرچك، تره‌بار، انار و انجير اشاره کرد. جالب است بدانید که قدمت برخی از باغ‌های پسته این شهر به 800 سال می‌رسد.

در اطراف زواره شهرک‌های صنعتی متعددی وجود دارد. یکی دیگر از منابع کسب درآمد مردم زواره، کار در کارخانه‌های فعال این شهرک‌ها مانند کارخانه‌های فولاد زواره، مجموعه كارخانه‌های رشد طیور زواره و کارخانه مقواسازی است. کشاورزی و کار در این شهرک‌ها تنها راه‌های امرار و معاش اهالی زواره نیست. همان‌طور که در بخش قبل گفتیم، زواره‌ای‌ها در تولید صنایع‌دستی چیره‌دست هستند و گلیم‌بافی و قالی‌بافی یکی دیگر از راه‌های کسب درآمد مردم این شهر است.

آب‌وهوای زواره

طبیعی است به خاطر وجود کویر دق سرخ (یکی از بخش‌های دشت کویر) در زواره، آب‌وهوای این شهر گرم و خشک باشد. اگر به زواره سفر کردید مراقب بادهای کویری این شهر باشید. این بادها به باد زرد، باد سرخ و باد سياه معروف هستند، اما برخلاف نام خوش‌رنگشان با خود گردوخاک و صدای زیادی به همراه می‌آورند.

حداکثر دمای زواره در تابستان به 42 درجه سانتی‌گراد می‌رسد. با اینکه در زمستان حداقل دمای این شهر 8 درجه است ولی با وجود بادهایی که گفتیم، می‌توان تصور کرد هوای این شهر در زمستان سردتر از چیزی باشد که به نظر می‌رسد. به طور معمول، میانگین بارش باران در این شهر کویری، سالانه بیشتر از 75 تا 80 میلی‌متر نمی‌شود.

بهترین زمان سفر به زواره

اگر تحمل گرمای شدید در تابستان یا زمستان‌های سرد و خشک کویری را ندارید، بهتر است برای سفر به زواره، بهار و پاییز را انتخاب کنید.

از اوایل اسفند تا اوایل اردیبهشت یا از اوایل مهر تا اوایل آبان ماه، بهترین زمان سفر به زواره است؛ بنابراین زمانی که از فشار کار خسته شدید یا فکر سفر به یک شهر کویری و لذت از آب‌وهوا لحظه‌ای رهایتان نمی‌کرد، روی تقویم محل کار یا خانه در این تاریخ‌ها بنویسید: «سفر به زواره».

جاهای دیدنی زواره

ویرانی‌های مربوط به یک شهر تاریخی با نام لاسریه در شمال زواره که گفته می‌شود مربوط به دوران ساسانیان است، از قدمت بالای این شهر حکایت می‌کند. اگر این ویرانه را نادیده بگیریم، پیشینه اصلی آثار باستانی و اماکن دیدنی زواره به زمان سلجوقی می‌رسد که در دوران پس از اسلام، به اوج رشد و شکوفایی رسید.

در ادامه با مشهورترین و دیدنی‌ترین جاذبه‌های زواره آشنا می‌شوید.

مسجد جامع چهارایوانی

مسجد جامع چهارایوانی زواره در دوران سلجوقیان با وسعت حدود 1200 مترمربع ساخته شده است و برخی معتقدند که اهل تسنن آن را ساخته‌اند. کاشی‌کاری‌های بی‌نظیر این بنا، از همان ابتدای ورود شما را به وجد می‌آورد. این مسجد محل اصلی مبارزات و فعالیت‌های سید حسن مدرس بوده و نزدیک به 910 سال قدمت دارد. برای ساخت مسجد جامع چهار ایوانی از آجر، سنگ و خاک استفاده ‌شده است.

کویر دق سرخ

گنج ارزشمند شهر زواره، کویر دق سرخ است. در دل این جاذبه گردشگری، حیات‌وحش غنی، ذخایر طلا، سرب، نمک و نفت وجود دارد. پیشنهاد می‌کنیم زمانی که به این کویر می‌روید، حتما دوربین عکاسی همراه داشته باشید. عکاسی از جانورانی مثل عقاب، جغد، روباه، کاکلی، شغال و پوشش گیاهی موسوم به جنگل‌های تاغ، فرصتی است که ممکن است دیگر برایتان پیش نیاید. به جز عکاسی، از لذت شترسواری در این کویر هم غافل نشوید.

قلعه سنگ بست

در ایران قلعه سنگ بست بعد از الموت، بزرگ‌ترین و مستحکم‌ترین قلعه به حساب می‌آید. این قلعه در قرن پنجم و به دستور یکی از نزدیکان حسن صباح از خاک و خشت ساخته شده است. اسطبل، انبار، قراولخانه و برج‌های دیده‌بانی از بخش‌های مختلف این قلعه هستند. قلعه سنگ بست در سال 1381 در فهرست آثار ملی کشور قرار گرفت.

یخچال سنتی زواره

یخچال‌های سنتی یکی از اماکن دیدنی در اکثر شهرهای کویری هستند. در طول سفر به زواره از کنار بنای مخروطی شکلی که می‌بینید به‌راحتی نگذرید. این بنا یخچال سنتی زواره است. در ایام قدیم، اهالی زواره در شب‌های سرد زمستان آب را در این یخچال ذخیره می‌کردند تا یخ بزند. آن‌ها از این یخ برای رفع عطش در تابستان یا تهیه شربت‌های رنگارنگ استفاده می‌کردند.

مسجد پامنار

مسجد پامنار در زواره با پنج محراب یکی دیگر از اماکن دیدنی زواره است. یک کتیبه به خط کوفی که از قرن پنجم هجری کشف شده، در مناره 22 متری این مسجد قرار دارد و باعث شده که رتبه دوم بلندترین مناره‌ کتیبه‌دار را از آن خود کند. برخی معتقدند که این مسجد در زمان سلجوقیان ساخته شده، در حالی‌که برخی دیگر تصور می‌کنند باطنی‌ها (طرفداران یکی از فرقه‌های شیعه با نام اسماعیلیون که در دوران سامانیان ظهور کردند) آن را ساخته‌اند. بنا بر ادعای دوم، این مسجد حدود 960 سال قدمت دارد و وجود 7 محراب در آن که نماد 7 امام اسماعیلیان است، این ادعا را ثابت می‌کند.

خانه هشت‌بهشت نیری

این خانه تاریخی به شکل هشت‌ضلعی و در دوران قاجاریه ساخته شده است. درحال حاضر از خانه هشت‌بهشت نیری به عنوان مکانی برای برگزاری مراسم مذهبی استفاده می‌شود. به جز شکل ظاهری، علت نام‌گذاری این بنا به نام معمار و سازنده‌اش یعنی حاج سید میرزا علی‌رضا نیری نیز بر می‌گردد. این خانه دوطبقه، دو حیاط مجزا و یک حوض بیضی‌شکل زیبا دارد.

کاخ امیرآباد

کاخ امیرآباد مانند خانه هشت‌بهشت نیری در دوران قاجاریه ساخته شده و دارای دوطبقه است. سهام السلطنه که در دوران پادشاهی ناصرالدین‌شاه محافظ راه‌های این منطقه بود، دستور ساخت کاخ امیرآباد را می‌دهد. او از این کاخ به عنوان محل استقرار خود و همراهانش در فصل زمستان استفاده می‌کرد. معماری چشم‌نواز و اصیل ایرانی در فضای داخلی کاخ امیرآباد، آن را تبدیل به یکی از جاذبه‌های گردشگری زواره کرده است.

بازار تاریخی زواره

قاجاریان در ساخت بناها و آثار دیدنی زواره نقش مهمی داشتند. بازار تاریخی زواره یکی دیگر از بناهای تاریخی مربوط به این دوران است. متاسفانه در حال حاضر به دلیل عدم رسیدگی و نداشتن ایمنی کافی، بیشتر بخش‌های این بازار متروکه است. در مجاورت این بازار حسینیه بزرگ، شهر زواره و مقبره امام‌زاده یحیی قرار دارد. این دو مکان در کنار حسینیه کوچک شهر زواره، محل اصلی برگزاری مراسم مذهبی این شهر هستند.

اقامتگاه نقشینه

در طول سفر به زواره بازدید از خانه‌های سنتی این شهر را فراموش نکنید. خانه نوریان یا خانه ننه کوکب، یکی از این خانه‌های سنتی است که از سال 1384 به فهرست آثار ملی کشور اضافه شده است. قدمت این بنا به دوران قاجار برمی‌گردد و ساختار معماری آن از چهار ایوان زیبا و 11 اتاق تشکیل شده است. خانه نوریان که در حال حاضر تبدیل به اقامتگاه نقشیه شده، در یکی از محله‌های قدیمی زواره یعنی پای قلعه سنگ بست قرار دارد.

سوغات و صنایع‌دستی زواره

می‌رسیم به یکی دیگر از جاذبه‌های سفر به زواره که سوغات و صنایع‌دستی آن است.

کویر دق سرخ که در بخش‌های قبل معرفی کردیم، نه‌تنها یک جاذبه گردشگری بلکه یکی از مراکز پرورش شتر در زواره است. همین موضوع باعث شده زواره‌ای‌ها از پشم شتر در ساخت انواع زیلو، سجاده و عبا استفاده کنند. عبا یکی از مشهورترین و قدیمی‌ترین سوغاتی‌های زواره است. بعد از این محصول، فرش دستباف و گلیم محبوب‌ترین سوغاتی‌های این شهر هستند. این صنایع‌دستی به جز مشتریان داخلی، طرفداران پروپاقرصی هم در خارج از کشور دارند.

زواره شهر هنرمندان چیره‌دست در زمینه خراطی، سنگ‌تراشی و سفالگری است. انواع عصا، کوزه و… سوغاتی‌های دیگر این شهر هستند. اگر در سفر به زواره دنبال سوغاتی‌های خوراکی هستید، خیالتان راحت باشد که دست‌خالی برنمی‌گردید. معروف‌ترین سوغاتی خوردنی این شهر انار آب‌دار زواره است. از دیگر سوغاتی‌های خوراکی این شهر می‌توانیم به انواع ماست، دوغ، انار و رب انار محلی اشاره کنیم.

اگر به زواره سفر کردید، حتما نان پش غلبولی را امتحان کنید. این نان غنی با استفاده از آرد گندم، آب و تخم‌مرغ پخته می‌شود. کپ نان، نان تابه دورو، نان قلیف، نان خشکه پز زعفرانی، نان کلاسیر و … از دیگر نان‌ها و شیرینی‌های سنتی این شهر هستند

غذاهای محلی زواره

پیشنهاد می‌کنیم با وجود خوشمزه بودن نان‌ها و شیرینی‌هایی که در بخش قبل گفتیم، شکم خود را با آن‌ها سیر نکنید، چون سفر به زواره بدون امتحان کردن غذاهای محلی به‌خصوص کاچی زواره غیرممکن است. کاچی زواره با کاچی شهرهای دیگر تفاوت دارد. زواره‌ای‌ها برای درست کردن این کاچی از گندم، کشک، سیر داغ، نعنا داغ، گوشت مرغ یا گوشت قرمز یا گاهی جگر مرغ یا گوسفند استفاده می‌کنند. کاچی زواره بیشتر در زمستان‌ها پخته می‌شود.

رستوران‌های زواره

در اکثر رستوران‌های شهر زواره، به جز غذاهای محلی، سایر غذاهای سنتی ایران هم سرو می‌شوند. پیشنهاد می‌کنیم در طول سفر به زواره، سری به این رستوران‌ها و کافه‌ها بزنید. به این ترتیب با یک تیر دو نشان زده‌اید و در کنار خوردن غذاهای محلی کمی هم استراحت می‌کنید و خود را آماده بازدید از مناطق دیدنی می‌کنید. در ادامه فهرستی از بهترین رستوران‌ها و کافه‌های این شهر را می‌بینید.

کافه سنتی زواره

اگر دوست دارید لذت خوردن لبنیات، نان‌ها، نوشیدنی‌ها و خوراکی‌های سنتی زواره را در محیطی سنتی تجربه کنید، حتما به کافه سنتی زواره سر بزنید. این کافه همه‌روزه از 4 عصر تا 10 شب باز است.

آدرس کافه سنتی زواره: استان اصفهان، شهرستان اردستان، شهر زواره، خیابان امامزاده یحیی

رستوران زرین زواره

اگر میانه‌تان با غذاهای سنتی و ایرانی خوب است، به رستوران زرین فکر کنید. این رستوران در نزدیکی بازار هفتگی زواره قرار دارد و از 7 صبح تا 11:30 شب آماده میزبانی از شما است.

آدرس رستوران زرین: استان اصفهان، شهرستان اردستان، شهر زواره، بلوار جانباز

رستوران یکسان‌سازی

این رستوران متعلق به هتل میزبان زواره است و با نام تالار و رستوران میزبان هم شناخته می‌شود. می‌توانید هر روز از ساعت 12 تا 2 ظهر و 7 تا 9:30 شب، سری به این رستوران بزنید و از انواع غذاهای محلی زواره و غذاهای ایرانی استفاده کنید.

آدرس رستوران یکسان‌سازی: استان اصفهان، شهرستان اردستان، شهر زواره، بلوار جانباز

مراکز خرید شهر زواره

بازار سنتی زواره مهم‌ترین مرکز خرید این شهر است. در این بازار می‌توانید انواع سوغاتی‌های زواره مثل قالی، گلیم، ظروف سفالی، رب انار و غیره را تهیه کنید. به جز این مرکز خرید سنتی، زواره یک بازار هفتگی هم دارد که در روزهای یک‌شنبه و چهارشنبه از ساعت 8 صبح تا 1 بعدازظهر فعال است. این یکشنبه‌بازار و چهارشنبه‌بازار، انتخاب خوبی برای تهیه انواع میوه و تره‌بار در زواره هستند.

اقامت در زواره

یکی از جاذبه‌های سفر به زواره، امکان اقامت در خانه‌های سنتی و تجربه زندگی با حال و هوای ایام قدیم است. با این کار هم خیالتان بابت اقامت راحت است و هم از تماشای یک بنای تاریخی و زندگی چندروزه در آن لذت می‌برید. اقامتگاه نقشینه که در بخش آثار و اماکن دیدنی زواره به آن اشاره کردیم، نمونه‌ای از خانه‌های سنتی به‌شمار می‌رود که حالا به اقامتگاه تبدیل شده است.

سایر اقامتگاه‌ها و هتل‌های شهر زواره را می‌توانید با مراجعه به سایت اتاقک ببینید و رزرو کنید.

راه‌های دسترسی به زواره

بهترین راه دسترسی به این شهر، رفتن به شهر اصفهان و بعد طی کردن مسیری 140 کیلومتری تا زواره است. به طور میانگین این مسیر حدود 2 ساعت زمان می‌برد. مسیر دسترسی ساکنان استان‌های یزد و تهران کمی متفاوت است. آن‌ها می‌توانند هم با خودروی شخصی و هم با قطار، خود را به این شهر برسانند. چراکه زواره در امتداد جاده قم-کاشان-یزد قرار دارد. از طرفی ایستگاه راه‌آهن زواره یکی از ایستگاه‌های قطار در مسیر ریلی تهران به کرمان است.

نکاتی که در سفر به زواره لازم است بدانید.

• مهم‌ترین نکته برای سفر به زواره، انتخاب زمان درست برای سفر به این شهر است. آب‌وهوای زواره در فصل‌های تابستان و زمستان، چندان مناسب سفر نیست. اگر در این فصول به زواره رفتید، برای فصل زمستان لباس مناسب و برای فصل تابستان تجهیزاتی مثل عینک آفتابی و کلاه همراه خود ببرید.
• اگر قصد اقامت در خانه‌های تاریخی این شهر را دارید، حتما قبل از سفر، رزرو خود را قطعی کنید. در غیر این صورت ممکن است حتی با سفر در زمان مناسب به زواره، نتوانید محل مناسبی برای اقامت پیدا کنید.

سؤالات متداول درباره زواره