همه چیزهایی که قبلا از رفتن به گنبد سلطانیه باید بدانید
ایران کشور بزرگی است که تاریخ و تمدنش بیشتر از هزاران سال قدمت دارد. در طول تاریخ حاکم‌ها و فرمانرواهای متعددی به خود دیده است و شاهد جنگ‌ها و رشادت‌های زیادی بوده. بسیاری از شهرهای ایران در دوره‌های مختلف پایتخت حاکمان و پادشاهان بوده‌اند.
یکی از شهرهایی که زمانی پایتخت حاکمان مغول، یعنی سلسله ایلخانان، بود زنجان است. گنبد سلطانیه هم یکی از دیدنی ترین بناهای تاریخی شهر زنجان است از دوران ایلخانیان تا امروز پابرجاست. به بزرگی و عظمت این بنا که نگاه کنید، اولین سوالی که در ذهن شکل می‌گیرد این است که چه کسی برای ساخت این بنا در آن دوره و زمانه پا پیش گذاشته است؟ الجایتو که یکی از فرمانروا های مغول بود و بر زنجان حکومت می‌کرد.
او همان کسی‌ست که دستور ساخته این بنا را صادر کرد. البته بعد از این که الجایتو مسلمان شد، نام خود را به سلطان محمد خدابنده تغییر داد. با دانستن این این موضوع حتما متوجه شده اید که چرا این بنا گنبد سلطانیه نام گرفته است.
یکی از عجایب این بنا وزن همین گنبد است که با گذشت ۷۰۰ سال از عمرش و با تحمل وزنی نزدیک به ۱۶۰۰ تن هیچ آسیبی ندیده و فقط در حدود ۸ سانتی‌متر نشست کرده. اگر می‌خواهید اطلاعات بیشتری از گنبد سلطانیه داشته باشید پیشنهاد می‌کنیم تا انتهای این متن را بخوانید.
گنبد سلطانیه آرامگاه کدام ایلخان مغول است؟
گنبد سلطانیه یکی از مشهورترین مکان‌های دیدنی استان زنجان است. این گنبد زیبا شاهکار معماری ایرانی و اسلامی را به رخ بازدیدکنندگان خود می‌کشد. گنبد سلطانیه در دوران حکومت سلطان محمد خدابنده یا الجایتو ساخته شد. در این زمان، سلطانیه پایتخت حکومت ایلخانیان بود و بناها و آثار بسیاری در این مکان ساخته شد.
سلطان محمد خدابنده یا همان الجایتو که بود؟
سلطان محمد خدابنده بین سال‌های ۷۰۳ تا ۷۱۶ هجری قمری بر ایران حکومت می کرد و هشتمین پادشاه سلسله ایلخانیان بود. از زمانی که سلطان محمد خدابنده حکمرانی خود را در ایران آغاز کرد، قوانین و مقررات اسلامی در کشورمان پر رنگ تر شدند. او برای تثبیت حکومت خود، ساخت شهری جدید به نام سلطانیه را آغاز کرد.
گنبد سلطانیه هم جزئی از همین شهر است. علاوه بر گنبد سلطانیه بناهای مهم دیگری مثل مدرسه، دارالشفا، خانقاه و … هم در این شهر ساخته شدند. با وجود اینکه سلطان محمد خدابنده تنها ۱۳ سال حکومت را به عهده داشت، اما در همین بازه زمانی کوتاه هم عمران و آبادی های زیادی انجام داد. او پس از ۱۳ سال حکومت از طریق مسمومیت به قتل رسید و در گنبد سلطانیه به خاک سپرده شد.
گنبد سلطانیه یکی از بزرگترین گنبدهای آجری دو جداره جهان است. می‌توان گفت مهمترین و بزرگترین یادگاری که از دوران حکومت سلطان محمد خدابنده به جا مانده، همین بنای باشکوه است. شاید برای شما جالب باشد بدانید گنبد سلطانیه از لحاظ ارتفاع بعد از کلیسای سانتا ماریا در ایتالیا و مسجد ایاصوفیه در ترکیه مقام سوم بلندترین مکان گنبدی شکل جهان را از آن خود کرده است!
بیشتر بخوانید: معرفی جاذبه های گردشگری زنجان
تاریخچه گنبد سلطانیه
در قسمت قبل گفتیم که گنبد سلطانیه به دستور محمد سلطان خدابنده، حاکم مغول زنجان، ساخته شد. ساختن این گنبد از سال ۷۰۲ یا ۷۰۳ شروع شد و تا سال ۷۱۲ هجری‌قمری ادامه پیدا کرد و خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی وظیفه نظارت بر ساخت آن را بر عهده داشت.
سلطان محمد این بنا را به‌عنوان آرامگاهش و قبل از اینکه به دین اسلام مشرف شود ساخت. اما بعد از اینکه به اسلام روی آورد و به زیارت حضرت علی (ع) رفت تصمیم گرفت قبر این امام را از نجف به زنجان انتقال دهد. مخالفت علما باعث شد فکر او عملی نشود و در نهایت از این بنا به‌عنوان آرامگاه سلطان محمد استفاده شد. بعد از مرگ سلطان محمد شهر زنجان دیگر پایتخت ایلخانان نبود اما معماری بی‌نظیر این گنبد هشت‌ضلعی و فیروزه‌ای رنگ باعث شد تا از سراسر ایران و جهان به شهر سلطانیه سفر کنند.
شما هم میتوانید با اجاره ویلا به استان زنجان سفر کنید و از دیدن این بنای ارزشمند و تاریخی لذت ببرید.
معماری گنبد سلطانیه
این گنبد هشت ضلعی یکی از شاهکارهای معماری ایرانی و اسلامی است. گنبد این بنا ۵۴ متر ارتفاع و ۲۵ متر قطر دارد و از فاصله‌ای دور مثل یک نگین فیروزه‌ای در دشتی سبز می‌درخشد. این بنای تاریخی در هشت ضلع ساخته شده است و روی هر ضلع آن یک مناره قرار دارد. گنبد سلطانیه سه طبقه دارد و سبک معماری آن شبیه به معماری دوران سلجوقی است.
عده‌ای می‌گویند این مناره‌ها برای این است که بتوانند از هر طرف گنبد اذان بگویند اما عده‌ای دیگر معتقدند که این مناره‌های برای این ساخته شده‌اند که در زمان زلزله از آسیب رسیدن به بنا و گنبد جلوگیری کنند.
گنبدی دو جداره و با شکوه، کاشی‌کاری‌هایی هنرمندانه،قوس‌ها و گچ‌بری‌هایی ظریف با رنگ‌های طلایی و فیروزه‌ای دست‌به‌دست هم داده‌اند تا معماری این اثر تاریخی در جهان شناخته شود و گردشگران زیادی از کشورهای جهان برای دیدن آن به شهر سلطانیه بیایند. به شما پیشنهاد می‌کنیم وقت را از دست ندهید و بعد از رزرو آنلاین آپارتمان در زنجان به دیدن سلطانیه بروید و غرق در تماشای معماری هنرمندانه این گنبد شوید.
بخش های اصلی بزرگ ترین گنبد آجری جهان
تربت خانه
تربت خانه در بخش جنوبی گنبد سلطانیه قرار گرفته که ۱۶ متر ارتفاع دارد. اما چرا به این بخش تربت خانه گفته می‌شود؟ در زمان ساخت این قسمت از گنبد سلطانیه به دستور الجایتو از شهرهای نجف و کربلا مقداری خاک به سلطانیه منتقل شد تا برای ساخت این قسمت مورد استفاده قرار بگیرد روی دیوارهای مهراب بخش تربت خانه با استفاده از تربت امام حسین سوره ملک نوشته شده است این سوره با دو خط ثلث و کوفی روی دیوار خطاطی شده است. نقوش روی کاشی های این قسمت حتماً توجه شما را به خود جلب می کند. این کاشی ها توانایی عجیب و غریب ایرانیان در هنر کاشی کاری را به جهان اثبات می‌کنند.
بیشتر بخوانید: معرفی جاهای دیدنی خدابنده استان زنجان
سردابه
سردابه در واقع همان بخشی از گنبد سلطانیه است که برای دفن پادشاهان و بزرگان آن داران مورد استفاده قرار می گرفته. در ورودی این قسمت طوری ساخته شده که برای عبور از آن، به کمی خم شدن مجبور می‌شوید. معماران این بخش، این کار را برای ادای احترام به کسانی که در سرداب دفن شده‌اند انجام دادند.
سردابه در ضلع جنوبی زیر تربت خانه قرار دارد و از طریق حیوان تربت خانه می توانید به آن وارد شوید. تا به حال افراد زیادی برای پیدا کردن قبر کسانی که در این قسمت دفن شدند تحقیق کردند اما هنوز هیچ اثری از آن پیدا نکردند. با این حال هنوز هم عده ای معتقدند که سلطان محمد خدابنده در همین سردابه دفن شده است.
گنبدخانه
از دیگر بخش‌های گنبد سلطانیه باید قسمت گنبد خانه را به شما معرفی کنیم. همانطور که گفتیم گنبد سلطانیه جلسه اولین نمونه های گنبد دو جداره در جهان است که حدوداً ۱۶۰ سانتی‌متر ضخامت دارد. ۶۰ سانتی‌متر از این ضخامت را فضای خالی تشکیل می‌دهد.
حتما پیش خودتان فکر می‌کنید اصلا چرا باید یک گنبد دوجداره باشد؟! دلیل اصلی این کار در واقع ضد زلزله کردن گنبد سلطانیه بود. معمار این ساختمان با استفاده از این حرکت هوشمندانه، توانست گنبد سلطانیه را آنقدر مقاوم بسازد که طی چند صد سال، هنوز هم زلزله نتوانسته باعث تخریب و ویرانی آن شود. در نمای داخلی گنبد سلطانیه از گچبری‌های بسیار زیبا و ظریفی استفاده شده که چشم هر بیننده را به خود جلب می‌کند. هر چند بخش‌های بسیاری از تزیینات نمای داخلی گنبد از بین رفته اما هنوز زیبایی این گچبری‌ها نمایان است.
کتیبه‌های گنبد سلطانیه
همانطور که گفتیم الجایتو مسلمان شد و با تبدیل شدن به سلطان محمد خدابنده آثار اسلام و قوانین آن را در تمام شهرها به میان آورد. این موضوع را به خوبی می‌توان با دقت به تربت خانه و کتیبه هایی که در گنبد سلطانیه وجود دارد، لمس کرد.
تقریباً در تمام دیوارهای گنبد سلطانیه سوره های مختلف قرآن به صورت کتیبه حک شده است. سوره ملک، سوره فتح، آیاتی از آیت الکرسی، سوره توحید و تعداد زیادی سوره های دیگر از قرآن روی دیوارهای گنبد سلطانیه نقش بسته‌اند. علاوه بر این سوره ها دیوارهای طبقه اول و دوم گنبد سلطانیه کتیبه‌هایی دیده می‌شود که با نام سبحان الله، علی (ع) و محمد رسول الله، سلطان ضل الله مزین شده اند.
ساعت آفتابی
شاید اگر شما بخواهید یک خانه بسازید تعداد پنجره به عنوان نورگیر روی دیوارهای آن در نظر بگیرید. اما کسانی که معماری گنبد سلطانیه را بر عهده داشته‌اند پنجره ها را فقط برای نورگیر تعبیه نکرده‌اند! پنجره های گنبدسلطانیه طوری طراحی شده اند که با دقت به نوری که از آنها می گذرد میتوانید ساعت روزه را متوجه شوید. نوری که از پنجره بزرگ تابیده می شود نشان دهنده ساعت و نوری که از پنجره های کوچک عبور می کند در دقیقه را به شما نشان می دهد. برای تشخیص زمان اذان ظهر هم باید به نوری که از سوراخ اصلی گنبد به داخل تابیده می شود دقت کنید. چنین طراحی هوشمندی در آن دوره و زمانه واقعاً شگفت انگیز است!
نظر تاریخ شناسان درباره گنبد سلطانیه
همانطور که گفتیم گنبدسلطانیه در مقایسه با کلیسای سانتا ماریا ایتالیا و مسجد ایاصوفیه ترکیه قرار می گیرد. اما یک مورخ مشهور آمریکایی به نام آرتور اپهام پوپ بنای تاج محل هند را بنایی شبیه به گنبد سلطانیه در نظر می گیرد. او معتقد است که معماران بنای تاج محل گنبد سلطانیه را به عنوان الگو در نظر داشتند. او درباره این بنا می‌گوید:
گنبد سلطانیه بسیار مستحکم، پر روح است و بنایی است که در آن همه چیز درجای خود قرار دارد، حتی فشار روی بنا هم درست در جایی که باید باشد، است و به همین دلیل است که این سازه، یک شاهکار هنری است.
آدرس گنبد سلطانیه و هزینه و روزهای بازدید
برای بازدید از گنبد اولجایتو باید به زنجان بروید و از آن‌جا به سمت شهر سلطانیه حرکت کنید. این بنا در خیابانی به نام اریباد قرار دارد. در همه روزهای سال به جز روزهای سوگواری امکان بازدید از آن وجود دارد. قیمت بلیط هر نفر برای ورود به محوطه این گنبد نفری ۳۰۰۰ تومان برای ایرانی‌هاست.
تهیه شده توسط تیم تولید محتوای اتاقک
خیلی خوب بود مطلب. واقعا اطلاعات خوبی در مورد جاهای دیدنی گنبد سلطانیه به دست اووردم.