آشنایی با کنیسه حییم | نیایشگاهی به رنگ دریا

حدود ۱۰۰ سال قبل، در آن دوران که انقلاب مشروطه تغییرات مهمی را در ساختار سیاسی و اجتماعی ایران ایجاد کرده بود، کم‌کم رویدادهای تاریخی مهمی به وقوع پیوست. یکی از این اتفاق‌ها، خروج کلیمیان از محله عودلاجان تهران و تصمیم برای ساختن نیایشگاهی نوین در منطقه‌ای اعیان‌نشین بود. تصمیمی که نتیجه‌اش ساخت و توسعه کنیسه‌ای به‌نام حییم است. عبادگاهی با معماری، تاریخ و داستان‌هایی شگفت‌انگیز که برای عاشقان تهران‌گردی می‌تواند مقصدی جذاب باشد. در این مقاله از اتاقک، برایتان از کنیسه حییم که آن را موزه‌ای برای شناخت تاریخ کلیمیان نیز می‌دانند، بیشتر گفته‌ایم.

تاریخچه کنیسه حییم

در آغازین سال‌های گسترش مشروطیت دو تن از تاجران معروف کلیمی به نام‌های «اسحق صدق» و «اسحق مردخای» سفری به اروپا داشتند. این دو علاوه بر کار تجارت، افرادی اندیشمند بودند و نقش مهمی در آینده جامعه کلیمیان ایفا کردند. دو مرد داستان ما در اروپا شاهد پیشرفت‌های جامعه کلیمیان و همزیستی مسالمت‌آمیز آن‌ها با دیگر ادیان بودند. زمانی که به ایران بازگشتند، یک زمین به مساحت ۱۰۰۰ متر را در خیابان ۳۰ تیر امروزی که آن وقت‌ها به آن قراقخانه می‌گفتند، خریدند.

در آن زمان کلیمیان بیشتر در محله عودلاجان بودند. آن‌ها آن‌جا چند کنیسه، حمام و حتی بیمارستان داشتند. اما بخشی از جامعه آن‌ها می‌خواست که کلیمیان در نقاط دیگر شهر نیز ساکن شوند.

در سال ۱۲۹۱، در آن زمین مذکور یک کنیسه کوچک ساختند. اما استقبال آن‌قدر زیاد بود که مجبور شدند آن کنیسه را تخریب کرده و سال بعد به‌جای آن یک کنیسه بزرگ‌تر بسازند. نام کنیسه، از همان زمان کنیسه حییم شد. با وجود کنیسه، یهودیان بیشتری از عودلاجان بیرون آمدند و در محله‌های اطراف ساکن شدند. از آن سو، خود کنیسه هم تغییراتی کرد و در آن آب‌انبار و زیرزمینی جهت سکونت درنظر گرفته شد.

برای اجاره روزانه خانه در تهران می‌توانید از سایت اتاقک کمک بگیرید.

اجاره روزانه خانه تهران با قیمت مناسب

• ۵۰ هزار تومان تخفیف
• مخصوص کاربران بلاگ
• کد : OTGBLG50

همین الان رزرو کن!

معمار کنیسه حییم چه کسی بوده است؟

اگر برای دیدن کنیسه بروید، معماری ساده‌‌ای را در بیرون بنا خواهید دید. یک ساختمان قاجاری که نماینده‌ای از طرز تفکر، امکانات و البته سبک معماری استاد «عزیز بنایان» که این‌جا را ساخته است، به چشم می‌خورد. آقای بنایان از معماران قدیمی و تنها معمار یهودی آن دوران بوده است. طبق اسناد تاریخی، خاندان آقای بنایان حداقل از زمان صفویه به شغل بنایی مشغول بودند و این شغل در خانواده آن‌ها به نوعی موروثی بود.

استاد بنایان از نوجوانی همراه با پدرش کار می‌کرد و خیلی زود توانست سبک خودش که شامل تلفیق هنر معماری ایرانی و اروپایی بود را پیدا کند. او فردی خیرخواه بود و با هزینه خود، بناهای فرهنگی و آموزشی را ساخته و اهدا کرده است. آقای بنایان، معماری توانا بود و علاوه بر ساختمان کنیسه حییم، ساختمان‌های تاریخی در دو ضلع غربی و شرقی میدان حسن‌آباد، ساختمان پست‌خانه در میدان توپخانه قدیم و امام خمینی فعلی و ساختمان کافه و هتل نادری را از خود برجای گذاشته است.

استاد بنایان در طراحی کنیسه به نکات فرهنگی و اعتقادات جامعه کلیمیان توجه ویژه داشته است. علاوه بر این، بخش‌های گوناگونی برای کنیسه در نظر گرفته تا به وقت لزوم از آن‌ها استفاده شود.

کنیسه حییم کجاست؟

آدرس این کنیسه در تهران، خیابان سی‌تیر، نرسیده به موزه آبگینه، کوچه سیمی و نبش کوچه حسن شاطری است. این کنیسه در منطقه ۱۲ واقع شده است. منطقه‌ای که در طرح ترافیک است و درطول هفته فقط با داشتن طرح می‌توانید وارد آن شوید. اما می‌توانید با مترو نیز خودتان را به کنیسه حییم برسانید. دو ایستگاه مترو امام‌خمینی و حسن‌آباد به کنیسه نزدیک هستند و می‌توانید با حدود ۱۵ تا ۲۰ دقیقه پیاده‌روی به کنیسه برسید.

شرایط بازدید از کنیسه حییم

کنیسه حییم برای جامعه کلیمیان بسیار مهم است. درواقع این کنیسه مبدا تاریخ نوینی را برای این اقلیت دینی رقم زده است. پس اگر بخواهید آن را ببینید باید با شرایط خاصی وارد شوید. درحال حاضر تنها با هماهنگی جامعه کلیمیان می‌توان اجازه بازدید از کنیسه را دریافت کرد. معمولا تورهای گردشگری، روزهای جمعه اجازه ورود می‌گیرند و می‌توانید به همراه تور این موزه و کنیسه تاریخی را ببینید.

داخل کنیسه حییم چگونه است؟

شاید اگر دیوارها می‌توانستند سخن بگویند، داستان‌های بسیاری را از داخل کنیسه حییم برایتان می‌گفتند. مثلا اینکه در زمان وقوع جنگ جهانی، خانواده‌های یهودی لهستانی که از دست نازی‌ها می‌گریختند به ایران آمدند و مدت‌ها در زیرزمین کنیسه و بنای کناری که خود کنیسه‌ای به‌نام دانیل بود، باهم زندگی کردند. این ساختمان بعدها به انجمن کلیمیان ایران واگذار شد و حالا نیز برای مراسم‌ها و همایش‌ها از آن بهره می‌برند.

هفت پله که از در ورودی شما را به حیاط قدیمی کنیسه با آن درختان باشکوهش می‌رساند، قدم‌های مردان و زنان بسیاری را دیده که در طول دهه‌ها برای عبادت دور هم جمع شده‌اند.

داخل کنیسه معماری متفاوتی را خواهید دید. صندلی‌های ردیف شده، محراب و جایگاهی با تزیینات و پرده‌ای چشم‌نواز که برای نگهداری از کتاب مقدس درنظر گرفته شده است. جهت معماری داخل کنیسه، از شرق به غرب و با درنظر گرفتن جایگاه بیت‌المقدس است. بهترین تزیینات و توجه‌ها نیز در محلی که برای نگهداری تورات مقدس درنظر گرفته‌اند، به کار برده شده است.

در این محل یک پرده زرشکی نیز وجود دارد که روی آن تزییناتی به کار برده‌اند. این پرده در سال ۱۳۵۵ توسط آقای مراد اربه به کنیسه اهدا شده است. آقای اربه برای سال‌ها نماینده کلیمیان و رییس انجمن کلیمیان بوده است. او پیش از این نیز در تجارت پارچه فعالیت داشت و واحدهای تولیدی و صنعتی گوناگونی را نیز تاسیس کرد.

در کنیسه حییم می‌توانید آیینه‌کاری‌ها، گچبری‌ها و نمادهای کلیمیان از جمله ۷ شمع منورا را نیز ببینید که در نوع خود تماشایی هستند. علاوه بر این‌ها، روی دیوار کنیسه لوحی است که به‌عنوان یادمان درگذشتگان جامعه کلیمیان از آن نگهداری می‌شود. در نهایت، برفراز درب ورودی کنیسه این عبارات جای گرفته است: «این دروازه خداوند است، عادلان به آن وارد خواهند شد».

مرمت و ثبت ملی کنیسه حییم

با گذشت سال‌ها، کنیسه حییم نیاز به مرمت داشت و چه کسی بهتر از پسر استاد بنایان که می‌توانست به‌درستی جا پای پدر بگذارد. آقای جهانگیر بنایان در سال ۱۳۳۵، یک بار کنیسه را مرمت کرد. پس از آن در سال ۶۰ نیز کنیسه حییم مورد مرمت قرار گرفت.

بالاخره در سال ۱۳۸۰، به سبب ارزشمندی بنا و استفاده از آن به‌عنوان موزه کلیمیان، کنیسه حییم به ثبت ملی رسید.

دیدنی‌ها اطراف کنیسه حییم

کنیسه حییم در یکی از پرجاذبه‌ترین خیابان‌های تهران قرار دارد. جایی که بخش از تاریخ ایران در آن شکل گرفته و رویدادهای بسیاری در آن رخ داده است. اگر اهل تهران‌گردی هستید، خوب است برای دیدن جاهای دیدنی تهران از قبیل خیابان سی تیر و اطراف آن زمان بگذارید. ما چند جاذبه مهم آن حوالی را این‌جا برایتان معرفی کرده‌ایم.

موزه ملی ایران، فخر فرهنگ ایران

حدود ۷۵۰ پایین‌تر از کنیسه حییم می‌توانید یکی از مهم‌ترین گنجینه‌های تاریخی و فرهنگی ایران را ببینید. این‌جا موزه ملی است. مکانی که از همان معماری درب ورودی تا آخرین ویترین نمایشش برایتان حرف‌ها و قصه‌های پرشماری دارد. بی‌شک بر هر ایرانی واجب است که حتی برای یک‌بار هم که شده موزه ملی ایران را ببیند.

سردر باغ ملی، جایگاه رویدادهای مهم

تقریبا ۱ کیلومتر پایین‌تر از کنیسه حییم، درب ورودی باغ ملی را خواهید دید. بنایی مهم در دو دوره قاجار و پهلوی که تا پیش از ساخته شدن برج آزادی به‌عنوان نماد تهران درنظر گرفته می‌شد. جالب است بدانید چند واقعه مهم تاریخی در همین جا رخ داده است.

آتشکده آدوریان، خانه آتش مقدس

تقریبا ۶۵۰ متر بالاتر از کنیسه حییم یکی از آتشکده‌های مهم و قدیمی ایران را می‌بینید. این بنا در سال ۱۲۹۶ ساخته و آتش مقدس آن از آتشکده یزد گرفته شده است. معمولا این آتشکده اجازه بازدید همراه با راهنمای مقیم را می‌دهد.

خانه موزه مقدم، یادگار استاد باستان‌شناسی

یکی از خانه‌های ارزنده تهران که تا کنیسه حییم تقریبا ۱.۵ کیلومتر فاصله دارد، خانه موزه مقدم است. این خانه متعلق به استاد مقدم بوده است. او یک باستان‌شناس و افراد تاثیرگذار در دانشگاه تهران بود.

سخن آخر

شاید فکر کنید جذابیت اصلی خیابان سی تیر به‌خاطر موزه‌ها، کافه‌ها و رستوران‌هایش است. اما این خیابان یک روح بلند دارد و آن زندگی مسالمت‌آمیز پیروان ۴ دین الهی درکنار یکدیگر است. به‌همین سبب شما در طول خیابان سی تیر، کلیسا، کنیسه، آتشکده و مسجد را در کنار یکدیگر می‌بینید. این چیدمان که بیش از ۱۰۰ سال قدمت دارد نشان می‌دهد، ما فارغ از آیین‌هایمان باهم دوست و همسایه بوده‌ایم. به‌وقت سختی کنار هم ایستاده‌ایم و نام بزرگ ایران ما را در آغوش کشیده است.

اگر اهل شناخت تاریخ و فرهنگ هستید، خیابان سی تیر تهران همان‌جایی است که باید کوچه به کوچه‌اش را با دقت تماشا کنید. روی پلاک خانه‌ها، لابه‌لای کاشی‌ها و حتی میان برگ درختان دنبال نشانه‌ها باشید تا تهران و تاریخ آن را از زاویه‌ای دیگر بشناسید. اتاقک برای داشتن اقامتی راحت و بی‌دغدغه با بهترین هزینه و امکانات همراه شماست. کافی است بودجه و مدت زمان حضورتان در تهران را به ما بگویید تا بتوانیم با بهترین خدمات، خاطراتی خوش را برایتان رقم بزنیم.

سوالات متداول