صنایع دستی هر شهری درواقع اثرانگشت مردم آنجاست و سوغات و صنایع دستی ایلام هم از این قضیه مستثنا نیست. به نظر من یکی از قشنگ‌ترین بخش‌های سفر به هر شهری، خرید یک یادگاری، حتی کوچک، از صنایع دستی آن شهر است. ایلام یکی از قدیمیترین شهرهای ایران در غرب کشور است. شهری که آب و هوایی نیمه گرم و کوهستانی دارد و رنگ و بوی زندگی سنتی هنوز در آن جاری است. بهترین زمان سفر به ایلام بهار و پاییز است. در این ۲ فصل ایلام زیبای ما در دلبرانه‌ترین حالت خود قرار دارد و سفر به آن به یکی از منحصربه‌فردترین سفرهای شما تبدیل میشود. سوغات و صنایع دستی ایلام یکی از قدیمیترین راه‌های امرار و معاش اهالی این خطه بوده است و به همین خاطر جای تعجب نیست که مردم این منطقه، دستانی هنرمند در ساخت ظریف‌ترین و خاص‌ترین صنایع دستی داشته باشند.
اگر قصد سفر به ایلام دارید، حتماً این مقاله را بخوانید تا بتوانید بودجه‌ای از سفر را برای خرید سوغات و صنایع دستی ایلام کنار بگذارید. راستی در سفر به ایلام می‌توانید از جاهای دیدنی بکر و کمتر شناخته‌شده‌ای مانند آتشکده سیاهگل، تنگه کافرین، غار زینگان، شهر تاریخی ماداکتو، قلعه والی، طاق شیرین و فرهاد، دره ارغوان و … هم دیدن کنید.
گلیم نقش برجسته
گلیم نقش برجسته ایلام نه‌تنها شناخته‌شده‌ترین سوغات و صنایع دستی ایلام است، بلکه به خاطر شهرت جهانی و اصالتی هم که دارد، به فهرست آثار ملی ایران اضافه شده است. گلیم نقش برجسته ایلام درواقع ترکیبی از گره قالی و گلیم ساده است و به همین خاطر وزن زیادی ندارد. طرح و نقش‌های گلیم نقش برجسته ایلامی چشم هر بیننده‌ای را محو زیبایی‌هایش می‌کند. وقتی به این گلیم نقش برجسته نگاه می‌کنید ناخودآگاه در ذهنتان نوای ترانه‌های محلی ایلامی پخش میشود. ترانه‌هایی که بانوان محلی ایلامی موقع بافت این گلیم زیر لب زمزمه می‌کنند. نقش‌های این گلیم همان‌طور که از نامش پیداست، برجسته است و همین موضوع یکی از دلایل تفاوت گلیم نقش برجسته ایلام با سایر گلیم‌هاست. در حال حاضر شغل تعداد زیادی از بانوان هنرمند ایلامی، بافت این گلیم زیباست و به گفته خبرگزاری ایرنا، سالانه ۳ هزار مترمربع گلیم نقش برجسته ایلامی بافته میشود.
دار، قلاب و دفتین اصلی‌ترین وسایل در بافت گلیم نقش برجسته هستند. توصیه می‌کنم اگر به ایلام سفر کردید حتماً به‌عنوان یادگاری سوغات و صنایع دستی ایلام، گلیم نقش برجسته را با خودتان به منزل بیاورید.
برای آشنایی بیشتر با این استان، مقاله ایلام کجاست را بخوانید.
احرامی بافی
احرافی بافی یکی از زیرمجموعه‌های هنر پارچه‌بافی در ایران است. احرامی بافی درواقع هنر بافت پارچه‌هایی است که بیشتر جنبه تزئینی دارند. احرامی بافی یکی دیگر از سوغات و صنایع دستی ایلام به‌خصوص میان روستاییان و عشایر است. البته احرامی بافی در استان همسایه ایلام یعنی خوزستان هم شهرت زیادی دارد. بیشتر پارچه‌های احرامی به رنگ سیاه و سفید هستند، ولی بعضی وقتی‌ها این پارچه‌ها در رنگ‌های سبز و قرمز هم بافته می‌شوند.
احرامی بافی در ایران قدمتی طولانی دارد و از پارچه‌های احرامی بیشتر به‌عنوان رومیزی، تزئین دیوار، زیرانداز، سجاده و رومبلی استفاده میشود.
گیوهبافی
بافت گیوه‌های محلی یکی از قدیمیترین صنایع دستی ایران است. پس جای تعجب نیست که یکی دیگر از سوغات و صنایع دستی ایلام گیوهبافی باشد، به‌خصوص اینکه عشایر مهربان و زحمت‌کش درصد زیادی از جمعیت ایلام را تشکیل می‌دهند. خوشبختانه چند سالی میشود که دوباره گیوه‌ها محبوب شده‌اند و خیلی از طرفداران مد و فشن برای اینکه پوشش خاص‌تری داشته باشند، از گیوه‌های محلی به‌جای کفش‌های رایج استفاده می‌کنند. گیوه یک انتخاب مناسب برای کسانی است که عاشق پیاده‌روی هستند و حال و هوایشان با پیاده‌روی‌های طولانی عوض میشود. اگر شما هم از این دسته افراد هستید پیشنهاد می‌کنم در فهرست سوغات و صنایع دستی ایلام، خرید گیوه‌های محلی را در صدر فهرست قرار دهید.
نمدمالی
نمدمالی هم مثل گیوهبافی یکی از صنایع دستی رایج در بیشتر شهرهای ایران است. نمدمالی یک اثر هنری است که چیره‌دستان ایلامی آن را از پشم گوسفند درست می‌کنند و خروجی آن محصولی زیبا و خاص است. خاصیت اصلی محصولات نمدی که از آن‌ها هم به‌عنوان پوشاک و هم زیرانداز استفاده میشود، گرم بودن آن است. البته هر کس می‌تواند با توجه به سلیقه‌ای که دارد از این محصولات نمدی در قسمت خاصی از منزلش مثل رومیزی و … هم استفاده کند.
جاجیم‌بافی
یکی دیگر از سوغات و صنایع دستی ایلام که نه‌تنها در این خطه بلکه در بیشتر شهرهای کشور تولید میشود، جاجیم‌بافی است. جاجیم‌ها معمولاً ضخیم هستند و ماده اولیه برای تولید آن‌ها پشم رنگی و تابیده است. یکی از دلایل اصلی محبوبیت جاجیم این است که می‌توان از هر دو طرف آن استفاده کرد و پرز ندارد. تنوع رنگی جاجیم‌ها و پرز نداشتن آن‌ها باعث شده است که از این محصولی هنری بتوان در بخش‌های مختلف تزئین خانه استفاده کرد؛ مثلاً می‌توانید روی رختخواب‌های کمد بیندازید و ظاهری مرتب به آن‌ها بدهید.
چیغبافی
همان‌طور که در بخش‌های قبل گفتم عشایر درصد زیادی از جمعیت ایلام را تشکیل می‌دهند. به همین خاطر در فهرست سوغات و صنایع دستی ایلام هنر دست این مردم نازنین به‌وفور دیده میشود. چیغبافی یکی دیگر از سوغات و صنایع دستی ایلام و مناطق عشایر نشین است که در کمتر جایی می‌توان نظیرش را پیدا کرد. چیغ درواقع همان چادر داخلی عشایر با آن رنگ و لعاب بینظیرش است که با نخ و نی درست میشود. چیغ‌ها به خاطر مواد اولیه‌ای که برای ساختشان استفاده میشود، مثل یک عایق برای محل زندگی عشایر عمل می‌کنند و اجازه ورود گردوخاک، گرما و سرما را به داخل چادر نمی‌دهند.
حصیربافی
یکی دیگر از سوغات و صنایع دستی ایلام حصیربافی است. با اینکه حصیربافی یکی از صنایع دستی مشترک در بین اکثر شهرهاست ولی قصه بافت حصیر هر منطقه خاص خودش است. همین موضوع است که حصیربافی شهرهای مختلف را از یکدیگر متفاوت می‌کند. محصولات حصیری در سال‌های اخیر طرفداران بیشتری پیدا کرده‌اند و در اکثر خانه‌ها حداقل ۱ یا ۲ محصول حصیری پیدا میشود. این محصولات حصیری انتخاب مناسبی برای تزئین سفره‌های شب یلدا و هفت‌سین است. پس در سفر به غرب ایران و خرید سوغات و صنایع دستی ایلام، خرید محصولات حصیری را به یاد داشته باشید.
برای اجاره اقامتگاه های استان ایلام از سایت اتاقک کمک بگیرید.
بافت سیاه‌چادر
زندگی عشایر همیشه برای من جذاب بوده است. آن‌ها همه وسایل موردنیازشان را خودشان درست می‌کنند و همین موضوع در کنار خلق‌وخو و شیوه زندگی آن‌ها باعث شده است که تماشا یا خواندن روایت زندگی‌شان به دل بنشیند. یکی دیگر از سوغات و صنایع دستی ایلام که بازهم عشایر آن را تولید می‌کنند، سیاه‌چادر یا به‌اصطلاح محلی «دوآر» است. سیاه‌چادر از موی بز یا پشم بز درست میشود و خاصیت عجیبی دارد. این خاصیت عجیب هم چیزی جز قابلیت انبساط و انقباض پشم بز نیست. استفاده از پشم بز در بافت سیاه‌چادر و این قابلیت منافذ، باعث میشود که در فصل گرم سال منفذها باز شوند و هوای داخل چادر را خنک کنند. در مقابل در فصل زمستان منافذ بسته می‌شوند و با جلوگیری از ورودی باران و سرما، به گرم شدن هوای داخل چادر کمک می‌کنند.
شاید فکر کنید که چرا باید سیاه‌چادر را به‌عنوان یک یادگاری بخرید؟ در جواب باید بهتان بگویم این سیاه‌چادرها به خاطر رنگ و بافتی که دارند، یک انتخاب مناسب برای عکاسان هستند، چون آن‌ها می‌توانند با این سیاه‌چادرها پس‌زمینه‌ای خاص و سنتی برای عکاسی‌هایشان درست کنند.
معرق روی چوب
در این بخش می‌خواهم به یکی از سوغات و صنایع دستی ایلام اشاره کنم که از تولد آن زمان زیادی نمی‌گذرد. معرق روی چوب یکی از سوغات و صنایع دستی ایلام است که در سال‌های اخیر رونق و محبوبیت بیشتری پیدا کرده است. معرق روی چوب یکی از آن هنرهایی است که با قرار دادن تکه‌های چوب رنگی و فلز، صدف یا آج روی وسایل چوبی خلق میشود. این محصولات انتخابی مناسب برای کسانی هستند که دلشان می‌خواهد در دکوراسیون خانه از وسیله‌ای خاص و سنتی استفاده کنند.
سفال‌گری
فکر می‌کنم کمتر کسی در ایران پیدا شود که از محصولات سفالی خوشش نیاید. این محصولات با آن بوی خاصی که دارند و قصه تولدشان که با هزاران نوازش سازنده‌اش همراه است، دل همه را به دست می‌آورند. هنر سفال گردی در بیشتر شهرهای ایران قدمتی طولانی دارد و ایلام هم یکی از همین شهرهاست. پیشنهاد می‌کنم اگر شما هم از عشاق محصولات سفالی هستید، حتماً موقع خرید سوغات و صنایع دستی ایلام حواستان به محصولات سفالی باشد.
ساخت سه‌تار
ایلام یکی از شهرهای کردنشین ایران است. همین جمله به ما می‌گوید که موسیقی در این خطه از کشور نقش مهمی در زندگی مردم دارد و از گوشه و کنار آن نوای سازی به گوش می‌رسد. با این تفاسیر جای تعجب نیست که مردم ایلام، مردمی هنرمند و چیره‌دست در ساخت ادوات موسیقی به‌خصوص سه‌تار باشند. خوشبختانه ساخت سه‌تار در ایلام پررونق است و قیمت مناسبی هم دارد. پس اگر قصد دارید نواختن سه‌تار را شروع کنید یا دلتان می‌خواهد از آن به‌عنوان یک وسیله تزئینی استفاده کنید، در فهرست سوغات و صنایع دستی ایلام خرید سه‌تار را فراموش نکنید.
برنج عنبربو
خب دیگر نوبتی هم باشد، نوبت معرفی سوغات خوراکی ایلام است. یکی از معروفترین سوغات و صنایع دستی ایلام، برنج عنبر بو است. خاستگاه اصلی برنج عنبربو خوزستان و ایلام است و به همین خاطر پیشنهاد می‌کنم حتماً در سفر به ایلام، چند کیلویی از این برنج را بخرید. از ویژگی‌های برنج عنبر بو قیمت کمتر آن نسب به سایر برنج‌ها و کوتاه بودن دانه‌های آن است. برای پخت این برنج باید از آب کمتری در مقایسه با انواع دیگر برنج استفاده کنید و یادتان باشد به خاطر عطر و بوی فوق‌العاده‌ای که دارد، شکمتان را برای نوش جان کردن مقدار زیادی از آن آماده کنید.
بژی برساق
شیرینی‌ها یکی از معروفترین سوغاتی‌های هر شهری هستند. اصلاً آدم در سفر دلش می‌خواهد خوراکی‌های شیرین بخورد و آن‌ها را به‌عنوان سوغاتی با خودش بیاورد. اگر شما هم از این دسته افراد هستید، یک خبر خوب برایتان دارم. در فهرست سوغات و صنایع دستی ایلام یک شیرینی خوشمزه به نام بژی برساق به شما چشمک می‌زند. مواد اصلی در پخت این شیرینی آرد، تخم‌مرغ، شکر، زیره، زردچوبه، رازیانه و روغن محلی است. این مواد خوش عطر و بو بعد از اینکه باهم مخلوط شدند، در روغن سرخ و آماده سرو می‌شوند. راز اصلی خوشمزگی و محبوبیت این شیرینی معنی آن است. بژی ساق در اصلاح محلی به معنی «زندگی کن» است. درواقع این شیرینی مثل یک آدم رنج‌کشیده و صبور است که می‌خواهد به ما بگوید در لحظه زندگی کنید و از آن لذت ببرید. به همین خاطر اگر طرفدار خوراکی‌های شیرین هم نیستید، حداقل در سفر به ایلام یک‌بار این شیرینی خوشمزه را با یک لیوان چای نوش جان کنید.
نان فطیر
نان فطیر یکی از قدیمیترین سوغات و صنایع دستی ایلام است. این نان خوشمزه از ترکیب آب، نمک و آرد درست میشود و میان وعده‌ای خوشمزه و سالم است. در سفر به ایلام می‌توانید این نان خوشمزه را که روی ساج پخته میشود امتحان کنید و چندتایی را هم به‌عنوان سوغات با خودتان به خانه بیاورید.
حلوای بگل
حلوای بگل را می‌توان یکی از خاص‌ترین سوغات خوراکی ایلام دانست. چرا گفتم خاص؟ چون در فهرست مواد اولیه این حلوا نام کشک حسابی جلب‌توجه می‌کند. برای تهیه حلوای بگل از کشک سابیده شده یا در اصطلاح محلی «بگل»، خرما، کنجد و روغن حیوانی استفاده میشود. این حلوا یک حلوای سالم و مقوی است که کالری بالایی دارد و جان می‌دهد برای اینکه آن را با یک لیوان چای در روزهای سرد سال نوش جان کرد.
روغن حیوانی
اگر بخش‌های قبل را با دقت خوانده باشید متوجه شده‌اید که در پخت بیشتر خوراکی‌های ایلام از روغن حیوانی محلی که به آن «دان» می‌گویند، استفاده میشود. همین موضوع به ما می‌دهد که روغن حیوانی ایلامی یکی از سوغاتی‌های خوشمزه این منطقه است. اگر طرفدار مزه روغن حیوانی هستید، توصیه می‌کنم حتماً در سفر به ایلام این سوغاتی خوشمزه را بخرید و با آن غذاهایی با عطروطعم خاص درست کنید.
ترخینه
یکی دیگر از سوغاتی‌های خوراکی معروف ایلام ترخینه است. ترخینه جامد را می‌توانید در بیشتر شهرها و روستاهای ایلام پیدا کنید و با آن آش‌های خوشمزه‌ای درست کنید. سبزی‌های محلی، دوغ، گندم و پیاز مواد اصلی برای تهیه ترخینه جامد هستند.
سخن آخر
در این مقاله با بیشتر از ۱۵ تا از سوغات و صنایع دستی ایلام آشنا شدیم. صنایع دستی و خوراکی‌هایی که هرکدام قصه خاص خودشان را روایت می‌کردند و به‌خوبی نمایانگر حال و هوای این استان مرزی کشورمان بودند. در سفر به این خطه می‌توانید بعد از اینکه حسابی از تماشای جاهای دیدنی لذت بردید، سراغ خرید سوغات و صنایع دستی ایلام بروید. سوغاتی‌هایی که هرکدام یادگاری‌های خوبی از سفرتان به این منطقه دوست‌داشتنی ایران هستند. راستی در سفر به ایلام هم مانند هر شهر دیگری، نگرانی‌هایتان بابت اجاره اقامتگاه را به ما بسپارید. برای اجاره اقامتگاه در ایلام کافی است وارد سایت اتاقک شوید، زمان سفر را مشخص کنید و با خیال راحت از بین انواع واحدهای اقامتی هرکدام را که باب میلتان بود، رزرو کنید.
سؤالات متداول
معروف ترین سوغات ایلام چیست؟
گلیم نقش برجسته، گیوهبافی، احرامی بافی، معرق روی چوب، بژی برساق، نان فطیر و حلوای بگل چند مورد از معروفترین سوغات و صنایع دستی ایلام است.
بژی برساق چیست؟
بژی برساق یکی از قدیمیترین و خوش عطر و بوترین شیرینیهای ایلام است.
چیغبافی چیست؟
چیغبافی یکی دیگر از صنایع دستی ایلام و مناطق عشایر نشین است. چیغ درواقع همان چادر داخلی عشایر با آن رنگ و لعاب بینظیرش است که با نخ و نی درست میشود.
عزیزانی که این پست رو خوندید، انشالله اگه با ایلام سفر کردید حتما از یک سوغات دیگه که اونم خیلی مقوی و خوشمزه ش سراغ بگیرید.
کُله کنجی 😍😍
عسل ایلام مرغ به