موقعیت منحصربهفرد جغرافیایی شهر تهران و ارتباط آن با سایر مناطق اطراف، به خصوص نواحی شمالی ایران سبب تنوع در آب‌وهوا، آداب و رسوم، کسب‌وکار به خصوص در زمینه صنعت شده است. صنایع دستی تهران در واقع تلفیقی از صنایع مختلف کشور و ترکیبی از ذوق و هنر ایرانی، آمیخته با فرهنگ کهن کشورمان است. سوغات تهران نه تنها مورد استفاده خود ایرانیان بلکه می‌توان گفت سوغاتی تهران، مورد استقبال گردشگران خارجی نیز می‌باشد.
برای آشنایی بیشتر مقاله تهران کجاست؟ را مطالعه کنید.
معرفی صنایع دستی تهران
تهران یکی از بزرگ‌ترین شهرهای ایران است که از دوران قاجار به عنوان پایتخت ایران نیز شناخته می‌شود. علاوه بر این تهران مهمترین شهر صنعتی ایران نیز به حساب می‌آید و همین امر باعث شده در این شهر صنایع دستی بسیاری تولید شود. برخی از این صنایع از گذشته تهران به‌جا مانده است و برخی نیز از فرهنگ‌ها و شهرهای دیگر وارد تهران شده است.
مهمترین صنایع دستی تهران که به عنوان سوغات نیز می‌توان آنها را تهیه کرد عبارت است از: سفالگری، معرق شیشه، معرق سنگ، ساخت احجام سنگی، صنایع دستی چوبی و چرم. در ادامه به برخی از مهمترین صنایع دستی تهران اشاره و معرفی می‌کنیم.
قالی بافی در تهران
بافت قالی و قالیچه نسبت به سایر صنایع دستی در استان تهران از گستردگی چشمگیر‌ی برخوردار است. قالی‌بافی امروزه به‌صورت حرفه خانگی تقریباً در تمام نقاط روستایی استان تهران دیده می‌شود. همچنین کارگاه‌های قالی‌بافی بسیاری در سطح استان وجود دارد که قالی‌های دست‌بافت با نقش‌ها و طرح‌های متنوع تولید می‌کنند.
قالی بافی از گذشته در مناطق غیرشهری کرج، دماوند و شمیرانات رایج بوده است. کیفیت فرش‌های این منطقه زبانزد بود و همین باعث رونق صادرات فرش به کشورهای دیگر شده است. نقشه‌ها و طرح‌های فرش‌های استان تهران اغلب مربوط به طبیعت مربوط هستند.
سفالگری، صنایع دستی تهران
صنعت سفالگری یکی از کهن‌ترین صنایع ایران به شمار می‌رود. این صنعت که در نقاط بسیاری از ایران وجود داشته و هنوز نیز فعال است، قدمتی هشت هزارساله دارد.
سفالگری یکی از هنرهای سنتی و قدیمی تهران است که در بسیاری از مناطق استان تهران تولید می‌شود. در نقاط مختلفی از تهران خاک‌رس مناسب برای ساخت اشیاء سفالی یافت می‌شود و این امر موجب شده تا کارگاه‌های متعددی در شهر و استان تهران وجود داشته باشد.
یکی از ویژگی‌های بارز سفال‌های تهران، عدم نیاز به جلا و لعاب است. سفال‌های تهران شفافیت بالایی دارند و این به دلیل خاک با کیفیت تهران است. خاک‌رس مورد استفاده در کارگاه‌های سفالگری تهران اغلب از کوره‌های آجرپزی شهرهایی مانند ورامین و شهرری تهیه می‌شود.
رودوزی، رنگین‌ترین صنایع دستی تهران
دوخت دستی طرح‌ها بر روی پارچه‌های ساده را رودوزی می‌گویند. این هنر در تهران پیشینه بالایی دارد اما امروزه کمتر به آن توجه می‌شود. روزدوزی در شهرها و استان‌های دیگر ایران مانند اصفهان، کرمان، شیراز، هرمزگان و سیستان و بلوچستان نیز تولید می‌شود اما هر منطقه سبک دوخت خاص خود را دارد. این هنر در ایران به سه دسته کلی تقسیم می‌شود:
دوخت اول: بخیه‌هایی بر روی پارچه زده می‌شود و طرح‌هایی از رنگ و نقش ایجاد می‌گردد. نمونه این رودوزی‌ها را در پته‌دوزی کرمان، سوزن‌دوزی سیستان و بلوچستان و قلاب‌دوزی رشت می‌توان دید.
دوخت دوم، در این دوخت نخ‌های رنگی از تار و پودر پارچه گذر می‌کنند و پارچه حالت مشبکی به خود می‌گیرد. نمونه این رودوزی را در سکمه‌دوزی اصفهان شاهد هستیم.
دوخت سوم، پارچه در این دوخت ثابت است و بر روی آن با نخ‌هایی که روکش فلزی دارند نقش‌ها و طرح‌ها را ایجاد می‌کنند. نمونه این رودوزی در تافته‌دوزی، خوس‌دوزی، زردوزی یا گلابتون‌دوزی می‌توانیم ببینیم.
هنرمندان تهرانی نیز در این هنر دستی بر آتش دارند و اغلب هنر خود را به صورت گلدوزی و قلاب‌بافی عرضه می‌کنند. طرح‌های رودوزی‌های تهران اغلب از طبیعت الهام گرفته شده است.
جاجیم تهران
یکی از بافتنی‌های زیبا در استان تهران، جاجیم است. عشایری که در منطقه فیروزه‌کوه تهران زندگی می‌کنند از جاجیم به عنوان فرش یا گاهی برای زیرانداز استفاده می‌کنند. اغلب خود عشایر جاجیم‌های را خود می‌بافتند و از آن برای زندگی خود استفاده می‌کردند. این جاجیم‌ها طرح‌های الهام گرفته از طبیعت را شامل می‌شد و با پشم‌های با کیفیت تولید می‌شدند. با توجه به اینکه فیروزه‌کوه به مازندران و آلاشت نزدیک است، اغلب طرح‌ها و نقشه‌ها شباهت زیادی با طرح‌ها و نقشه‌های جاجیم آلاشت دارد.
زیور آلات سنتی
زیورآلات سنتی در ایران از قدمت بالایی برخوردار است. در گذشته زنان و مردان ایرانی زیورآلات خاص خود را داشتند. ساخت زیورالات سنتی از دیرباز در تهران علاوه بر رویکرد آیینی و زیباشناختی دارای رویکرد اقتصادی هم بوده است. این زیورآلات با مواردی چون طلا، نقره، سنگ تزئینی و غیره ساخته می‌شوند. جواهر از زیباترین صنایع دستی و سوغات تهران به شمار می‌آید.
چرم سازی
یکی دیگر از صنایع دستی معروف و محبوب تهران، چرم است. محصولات چرمی تهران شهرت بالایی در میان گردشگران دارند. کالاهای چرمی در تهران شامل کیف پول، کیف اداری، کیف مجلسی زنانه، کفش، چمدان، کمربند و غیره است. برای خرید محصولات چرمی تهران باید به راسته چرم‌فروشان در بازار بزرگ تهران یا خیابان فردوسی و سعدی بروید. این مناطق بهترین مکان برای تهیه محصولات چرمی است و اغلب برندهای بزرگ تولید‌کننده مصنوعات چرمی در این خیابان‌‌ها نمایندگی دارند. همچنین در برخی گالری‌ها و نمایشگاه‌های محلی هنرمندان تهران محصولات دست‌ساز با چرم را برای فروش، ارائه می‌دهند.
معرق شیشه
معرق شیشه از دیرباز در ایران از سابقه طولانی برخوردار است. اگر به پنجره‌ها، درها، دیوارهایی که با شیشه‌های رنگی تزئین شده، توجه کرده باشید به این اصل واقف خواهید بود. هنرمندان تهرانی در این هنر سررشته دارند، معرقکاران روی شیشه اشکال هندسی را حکاکی می‌کنند. اگرچه امروزه معرق شیشه یکی از گران‌ترین صنایع دستی تهران به حساب می‌آید اما هنوز این هنر از محبوبیت بالایی برخودار است.
ویترای یا نقاشی روی شیشه
یکی از زیباترین صنایع دستی استان تهران، ویترای است. ویترای به معنی نقاشی کردن روی شیشه است که هنرمندان تهران با کمک آن ظروف شیشه‌ای زیبایی خلق می‌کنند. هنر ویترای از قدمت بالایی برخوردار است و آثار متعددی از این هنر را می‌توان در موزه‌های بین‌المللی جهان دید.
سوغات تهران
از آداب و رسوم فرهنگ ایرانی سوغاتی بردن و سوغاتی گرفتن است. هر ناحیه‌ای سوغات خاص خود را دارد زیرا هر منطقه آب‌و هوا و شرایط جغرافیایی منحصربهفرد خود را دارا می‌باشد. در سفر خود به تهران نیز می‌توانید سوغات تهیه کنید. سوغات تهران می‌توان از خوراکی‌ها و صنایع دستی آن باشد. از مهمترین خوراکی‌ها که می‌توان به عنوان سوغات تهران نیز تهیه کرد، کشمش شهریار، عسل، سیب دماوند و نان کلاج فیروزکوه است.
نمایشگاه‌ها مکانی برای عرضه و شناخت صنایع دستی
اگر تاکنون از نمایشگاه‌ها در حوزه‌های مختلف بازدید کرده باشید متوجه شده‌اید که این مکان‌ها بهترین جا برای معرفی آداب و رسوم و فرهنگ غنی اقوام مختلف است. در کشورمان ایران نیز هر ساله نمایشگاه‌های بین‌المللی یا داخلی متعددی در زمینه‌های مختلف برگزار می‌شود. نمایشگاه صنایع دستی تهران یکی از نمایشگاه‌های فعال در حوزه صنایع دستی است. این نمایشگاه در روزهای آخر سال در تهران برگزار می‌شود و عرضه‌کنندگان صنایع دستی از شهرهای مختلف در تهران گرد هم می‌آیند و محصولات خود را عرضه می‌کنند.
باتیک یا چاپ روی پارچه، کمیاب‌ترین صنایع دستی تهران
کالاهایی که در نمایشگاه صنایع دستی تهران ارائه و به فروش می‌رسد بسیار گسترده و متنوع هستند. در این میان شاید یکی از کمیاب‌ترین صنایع دستی تهران را می‌توانید شاهد باشید. باتیک یا چاپ روی پارچه یکی از زیباترین و البته کمیاب‌ترین سوغات و صنایع دستی تهران به حساب می‌آید. چاپ روی پارچه یا باتیک ابتدا در شهرهای تبریز و اسکو انجام می‌شد اما به تازگی تهیه این محصولات در شهر تهران رواج گسترده‌ای پیدا کرده است.
هنرمندان این صنعت از رنگ‌های طبیعی مانند انار، زردچوبه و اسپرک استفاده می‌کنند. این آثار به سختی در تهران یافت می‌شود اما اگر روزی یکی از کمیاب‌ترین سوغاتی تهران را یافتید در خرید آن شک نداشته باشید.
سخن آخر
صنعت از مهمترین شاخص‌های رشد اقتصاد یک کشور است. پیشرفت در این زمینه سبب توسعه حوزه‌های دیگر مربوط به اقتصاد می‌شود. بی‌شک صنایع دستی تهران به عنوان پایتخت ایران نشان‌دهنده و نمود صنایع کل کشور به سایر ملت‌ها است. اگر از این کلان شهر خرید داشتید بدانید که سوغات تهران از محبوب‌ترین‌های سوغات منطقه و سوغاتی تهران از به یادماندنی‌ترین سوغاتی‌ها برای عزیزانتان خواهد بود.
