صنایع دستی که در روستای الموت رواج داشته بیشتر برای رفع نیازهای روزمره افراد بوده، به همین دلیل زیبایی آن در درجه دوم قرار میگرفت. این هنر کاربردی میتواند با الهام از طبیعت اطراف شکل گرفته باشد و از آنجایی که طبیعت هر منطقه و روستا با هم متفاوت است بنابراین در صنایع دستی هر منطقه تفاوت مشهودی دیده میشود. در این مطلب از اتاقک به صنایع دستی الموت اشاره خواهید داشت.
صنایع دستی الموت
روستاییان اطراف دره الموت برای گذراندن معیشت و کارهای روزانه خود وسایل مورد نیاز خود با امکانات بومی میساختند. امروزه این ساختهها به هنر بومی تبدیل شده است. با توجه به اینکه دامداری مهمترین فعالیت اقتصادی الموت به حساب میآمد اغلب ساختههای روستا نیز بر محور این موضوع بود. بسیاری از بافتهها و پوشاک روستای الموت از پشم است. از طرفی سوغاتیهای روستای الموت نیز به دامداری گره خورده و بسیاری از محصولات دامداری روستا به عنوان سوغات فروخته میشود. در ادامه مهمترین سوغات و صنایع دستی الموت معرفی شده است.
چادر شب
طی سالهای متمادی، چادر شب به عنوان یکی از ملزومات زندگی روستای الموت بوده است. در حال حاضر چادر شب جدا از اینکه یکی از موارد ضروری زندگی برای روستاییان محسوب میشود به یکی از مهمترین صنایع دستی روستای الموت نیز تبدیل شده است.در منطقه الموت چادر شب را از پشم یا پنبه یا ترکیب پنبه و پشم میبافند. مرغوبترین چادرشبهای الموت با پشم گوسفندان بافته میشود. طرحهای چادر شبهای الموت، هندسی و شطرنجی هستند. چادر شبها به منظور بقچه، رختخواب، یا شال کمر استفاده میشود.
کرباس
کرباس نوعی پارچه از جنس پنبه است و معمولا رنگهای مشکی و سرمهای را برای بافتن این نوع پارچه به کار میبرند. بعد از اینکه پارچه مورد نظر را بافتند، آن را در آرد میغلتانند تا تار و پود آن محکم و آهاردار شود. کاربرد این پارچه میتواند در مواردی چون رویکرسی، ملحفه و دوخت لباس مورد استفاده قرار بگیرد.
ایزار یا سفرهجامه
ایزار یا سفرهجامه یکی دیگر از بافتههای روستای الموت است که به شکل مربع بافته میشود. بافت ایزار مانند چادر شب و به صورت نوارهای بلند با رنگ سفید و نوارهای افقی به رنگ آبی تیره است و به اندازه دلخواه بریده شده و در کنار هم دوخته میشود. از ایزار در مواقع پخت نان به عنوان سفره استفاده میکنند که نانها را در آن میگذارند. ایزار یکی از مهمترین صنایع دستی الموت به شمار میرود چرا که با وجود آن نان و آرد بر روی زمین ریخته نمیشود و آرد و نان در فرهنگ اسلامی و ایرانی نشانه برکت خدا است.
پن بافی
در روستاهای مراغهنشین الموت از نوارهای بلند و باریک برای پن بافی استفاده میکنند. این هنر الموت برای حاشیه دامن زنان این منطقه مورد استفاده قرار میگیرد و از رنگهای شاد برای بافت آن استفاده میشود. در گذشته برای پن بافی از نخ ابریشم استفاده میکردند. ابریشم مورد استفاده در منطقه الموت تولید میشد و جز صنایع دستی الموت به شمار میرفت. متاسفانه امروزه با از بین رفتن تولید ابریشم از نخهای پلیاستر و ابریشمهای مصنوعی استفاده میکنند.
جاجیم بافی
مردم مناطق الموت از جاجیم برای لحاف کرسی و روانداز استفاده میکنند. امروزه جدا از کاربردهایی که جاجیم داشته از آن برای تزییناتی چون روتختی، رومبلی، پشتی، رومیزی، کیفهای دستی استفاده میکنند. جاجیم در الموت در دو نوع مختلف بافته میشود. نقش جاجیم که از آن به عنوان جاجیم نقشینه نیز نام میبرند. این نوع جاجیم شامل نقش ابری و چشم بلبلی است. جاجیم ساده یا لتلتی که هیچ نقش و نگاری بر آن دیده نمیشود.
جل بافی
جل نوعی از گلیم یا گلیمچه است که با پارچههایی که دور ریخته میشوند، بافته میشود. این عمل در واقع برای رعایت بهرهبرداری از منابع طبیعی و استفاده بهینه از امکانات به کار میرود. با تکه پارچهها روستاییان الموت جل میدوزند. زنان تکههای پارچه بالاستفاده را به شکل نوار باریک درآورده و جل میبافند. از جل به منظور زیرانداز یا پادری استفاده میکردند و امروزه یکی از باارزشترین صنایع دستی روستای الموت به حساب میآید.
نمدمالی
نمد یکی از زیراندازهای مهم روستای الموت است. با توجه به اینکه الموت پاییز و زمستان بسیار سرد و برفی دارد، زیراندازها باید رطوبت را از خود عبور ندهد. نمد از پشم گوسفند ساخته میشود و خاصیت آن عبور ندادن رطوبت از خود است. به همین دلیل در اغلب مناطق ایران که هوای کوهستانی و مرطوب دارند، از نمد به عنوان زیرانداز استفاده میشود. طرح و نقشهای بهکار رفته در نمدهای الموت اشکال هندسی دارند و اغلب از رنگهای شاد و سرزنده استفاده میکردند. نمد نیز یکی از باارزشترین صنایع دستی الموت به شمار میرود.
گلیم بافی
گلیم را در داخل روستا با کارگاههای چوبی ساده میبافند. گلیم از زیباترین صنایع دستی الموت به حساب میآید. گلیمهای منطقه الموت با طرحهای آسیای مرکزی همانندی دارد و همچنین این گلیمهای ویژگی منحصربهفرد دیگری از جمله تناسب رنگها و هارمونی نقوش هندسی دارا هستند.
بافنده با الهام از طبیعت و نقشهای ذهنی خود، طرح نهایی را در قالب شکلهای هندسی بسیار سادهای میبافد. گلیمهایی با طرحهای ساده معمولا با استفاده از پشمهای رنگی و گاهی با استفاده از رنگ شیمیایی رنگآمیزی میشوند. زمانی که از رنگ شیمیایی به صورت راهراه استفاده میکنند، در این صورت به گلیم لتلتی میگویند. بیشتر گردشگران این دستبافتها را به عنوان سوغاتی الموت با خود به یادگار میبرند.
قالی بافی
شاید باید زیباترین و مهمترین هنر دستی الموت را قالی این منطقه نامید. قالی بافی یکی از زیباترین زیراندازهای خانههای روستای الموت به حساب میآید. در منطقه الموت به طول و عرض قالی، راور میگویند. در الموت قالیچههای زیبا برای جهیزیه عروس بافته میشود که روی اسب میاندازند. قالی بافی به اندازه گلیم بافی میتواند هزینه و وقت بگیرد اما قدمت قالی بیشتر از گلیم است.