صنایع دستی و سوغات شیراز | شهر شعر و ادب

شیراز یکی از زیباترین شهرهای ایران و پرطرفدارترین مقاصد گردشگری، در بین مسافران محسوب می‌شود. شیراز، سراسر عشق و مهد هنر و ادبیات، پرورش‌دهنده سعدی، حافظ و هزاران ادیب بزرگ، بوی نارنج، معماری‌های بی‌نظیر و مردمان خوش‌ذوق و هنرمند است.

برای آشنایی بیشتر مقاله شیراز کجاست؟ را مطالعه کنید.

در این مقاله از اتاقک، به معرفی صنایع دستی متعلق به آن می‌پردازیم و سعی خواهیم کرد تا هنر دست مردمان خوش‌ذوق این شهر را به شما معرفی کنیم

صنایع‌دستی شیراز

از محبوب‌ترین و زیباترین هنرهای تولید دست در ایران، صنایع‌دستی شیراز هستند. سالانه درصد زیادی از صنایع‌دستی ایران به کشورهای خارجی صادر می‌شود. گبه، قالی، گلیم، معرق‌کاری، خاتم‌کاری، سفالگری، منبت‌کاری، کاشی هفت‌رنگ، سرامیک، آینه‌کاری، کاشی معرق، گیوه‌بافی، گچ‌بری، بوریابافی، منبت‌کاری، حصیربافی، نقره‌کاری، قلم‌زنی و غیره از صنایع‌دستی زیبای این شهر هستند.

گبه بافی

یکی از صنایع دستی شیراز که در ایران طرفداران بسیاری دارد، گبه است. گبه یک نوع از دست بافته‌هایی است که عشایر فارس برای مصرف خود می‌بافند و جنس آن از پشم حیوانات اهلی است و پرزهایی به طول حداقل یک سانتی‌متر و سه تا هشت پود در هر ردیف دارد. مهم‌ترین تفاوت قالی و گبه اندازه همین پرزهاست.

خاتم‌سازی شیراز

خاتم‌سازی شیراز از آن­ دسته هنرهایی است که طرفداران خاص خود را دارد و شامل آراستن سطح اشیاء چوبی به شکل مثلث‌های بسیار کوچک است. این مثلث‌ها هر چه ظریف‌تر و منظم‌تر باشند، خاتم مرغوب‌تر و باارزش‌تر می‌شود. البته مرغوبیت مواد اولیه‌ای که در خاتم به کار می‌رود نیز باعث بالا بردن ارزش آن می‌شود که ما در هنر خاتم‌سازی شیراز به‌خوبی آن را مشاهده می­‌کنیم.

 

سفالگری شیراز

از دیگر صنایع و هنرهای دستی شیراز، می‌توان به سفالگری اشاره کرد. ماسه، گلِ رس و مواد سوختنی از مهم‌ترین مواد اولیه در حرفه سفالگری هستند. هنر سفالگری را نمی‌توان تنها متعلق به شیراز دانست چراکه اغلب شهرهای ایران عزیزمان از این هنر بهره می‌برند و آثار شگفت‌انگیز و زیبایی را خلق می‌کنند که در بسیاری از آثار تاریخی به‌جامانده از گذشته، سفال را می‌توان به‌خوبی مشاهده کرد.

شیشه‌گری شیراز

شیراز و مردمان هنرمندش به‌خوبی و زیبایی هر­چه تمام در این هنر (شیشه­‌گری) خودنمایی کرده‌اند. اشیای شیشه‌ای که از مناطق مختلف کشورمان نظیر ری، شوش، نیشابور و ساوه به دست‌آمده نشان‌گر این حقیقت هستند که این‌گونه ظروف در گذشته‌های دور وجود داشتند. در اوایل دوره اسلامی، ظروف شیشه‌ای اغلب شامل گلدان، قوری، بطری و فنجان بوده است که بیشتر برای مصارف خانگی از آن‌ها استفاده می‌شد. بعضی از این اشیاء به‌جامانده متعلق به قرون هشتم و نهم میلادی است که هیچ‌گونه تزئینی در آن‌ها دیده نمی‌شود. همچنین تعدادی دکمه شیشه‌ای متعلق به دوره هخامنشی طی یکی از حفاری‌های منطقه حسنلو به‌دست‌آمده که نشانگر رونق شیشه‌گری در آن دوره است. ظروف شیشه‌ای شیراز جزو متنوع‌ترین‌ ظروف‌های شیشه‌ای کشور  است.

قلم‌زنی شیراز

هنر قلم‌زنی یکی از هزاران هنر دست مردمان هنرمند و هنردوست شیراز است. قلمزنی بر روی فلزات طلا، نقره، مس و برنج انجام می‌گیرد. اما تبحر هنرمندان شیرازی کار روی فلز نقره است. در شیراز قلمزنی به چند شیوه انجام می‌شود. شیوه‌های رایج عبارت است از شیوه زمینه پر، شیوه عکسی، شیوه مشبک، شیوه برجسته.

گلیم‌بافی شیراز

گلیم یکی از زیباترین دست‌بافته‌های شیرازی است و از پشم حیوانات اهلی بافته می‌شد و در گذشته بیشتر به عنوان فرش کاربرد داشت. گلیم در هر منطقه ایران بافته می‌شد و هر منطقه طرح و نقطه مخصوص خود را داشت. در شیراز نیز طرح‌ها و نقشه‌های منحصربه‌فردی وجود دارد که هنوز نیز هنرمندان شیرازی این طرح‌ها را می‌بافند. بسیاری از مسافرین و گردشگران گلیم‌های شیراز را برای عزیزان خود سوغاتی می‌خرند.

معرق‌کاری شیراز

از دیگر سوغاتی­‌های شیراز پررمزوراز می‌توان به هنر معرق اشاره کرد. معرق یکی دیگر از رشته‌های مهم هنری با پیشینه بسیار طولانی و درخشان در صنایع‌دستی شیراز است. این هنر نسبت به سایر صنایع چوبی از قبیل منبت‌کاری، نازک‌کاری چوب، خراطی، خاتم، بافت حصیر و سبد از قدمت بیشتری برخوردار است. معرق که در ابتدا تلفیقی از فلز و چوب بود، به کمک ذوق هنری و اندیشه معرق‌سازان هنرمند شیراز تغییر شکل داد و صنعتگران به ‌جای استفاده از یک نوع چوب و رنگ ثابت، به استفاده از انواع چوب‌ها با رنگ‌های مختلف پرداختند. به خاطر ذوق هنری شیرازی‌ها می‌توانید زیباترین معرق‌کاری‌ها را در این شهر پیدا کنید.

منبت‌کاری در شیراز 

سوغاتی دیگری که در اغلب فروشگاه‌­ها و مراکز خرید در نقاط مختلف شیراز می‌توان یافت، منبت‌­کاری‌­های متنوع این شهر زیبا است. منبت‌کاری در واقع به هنر کنده‌کاری و حکاکی روی چوب، بر اساس نقشه‌ای دقیق گفته می‌شود.

هنر مینیاتور در شیراز

از دیگر سوغاتی‌­های شیراز که بسیار هنرمندانه و خلاقانه است و تماشای آن روح و جسم­ هر ناظری را نوازش می­‌دهد، هنر زیبای مینیاتور است. کلمه «مینیاتور» مخفف شده عبارت فرانسوی «مینی موم ناتورال» و به معنی طبیعت ظریف و کوچک است. این کلمه در نیمه اول قرن اخیر و تقریباً از زمان قاجاریان وارد زبان فارسی شد. مینیاتور اصولاً به انواع هنرهای ظریف (به هر شیوه‌ای که اجرا و ساخته شده باشد) اطلاق می‌شود و در هنرهای ایرانی برای شناسایی نوعی نقاشی به کار می‌رود که دارای قدمت و سابقه‌ای طولانی است.

نمدمالی شیراز

نمدمالی را می‌توان در میان عشایر و هنرمندان خوش‌قریحه شیراز جستجو کرد. سوغاتی نفیسی که برای ساختش زحمت فراوانی کشیده می‌شود. نمد جزو ساده‌ترین کف‌پوش به حساب می‌آید و ساخت آن به دستگاه خاصی نیاز ندارد. دلیل استفاده از پشم در نمدمالی، خاصیت طبیعی در هم‌پیچیده شدن الیاف پشم بر اثر فشار و رطوبت است.

سوغاتی‌های خوشمزه شیراز

شیراز علاوه ‌بر اینکه مهد هنر و ادبیات است؛ شهر خوشمزه‌ها و بهشتی برای شیرینی دوستان نیز هست. در ادامه به معرفی شیرینی‌ها و سوغاتی‌های خوشمزه شیراز می‌پردازیم.

یوخه

از شیرینی‌های سنتی و محلی شیراز می‌توان یوخه را نام برد. برای پخت یوخه از آرد گندم، تخم‌مرغ، شکر یا پودر قند، روغن، دارچین و آب استفاده می‌شود و برای تزیین آن نیز پودر پسته، نارگیل، هل، پودر قند و خلال بادام به کار می‌رود. جالب است بدانید که شیرینی یوخه شباهت بسیار زیادی به شیرینی کاکِ کرمانشاه نیز دارد و تنها تفاوت جزئی این دو شیرینی خوشمزه، ضخامت لایه‌هایشان است. شما می‌­توانید یوخه را به‌عنوان سوغاتی بسیار خوشمزه و خاص از شیراز برای خود و عزیزانتان تهیه کنید.

کلوچه مسقطی

کلوچه­ مسقطی اصل را فقط در شیراز می‌توان پیدا کرد. در شهر شیراز نوع خاصی مسقطی و کلوچه تهیه می‌شود و از آنجایی‌که این دو شیرینی را اکثراً در کنار یکدیگر و درون یک سینی سرو می‌کنند، به کلوچه مسقطی معروف است. برای تهیه و پخت این کلوچه بسیار خاص شیرازی، از آرد سفید، پودر قند، آرد برنج، تخم‌مرغ، روغن جامد و گلاب استفاده می‌کنند و پس از پخته شدنشان، روی آن‌ها را با خرفه تزیین می‌کنند.

مسقطی خوشمزه را با پودر نشاسته، گلاب، آب، شکر، روغن مایع و زعفران نیز تهیه می‌کنند. در آخر این دو را در کنار یکدیگر و درون یک سینی می‌چینند و سرو می‌کنند. جالب اینکه در شیراز اغلب میهمانان در برداشتن این دو خوشمزه حساسیت خاصی از خود نشان می‌دهند؛ میهمانان یک کلوچه و یک مسقطی را با هم برداشته و درون یک نعلبکی می‌گذارند و همیشه هم‌زمان باهم آن دو را نوش جان می‌کنند. شما هم در سفر خود به شیراز حتماً کلوچه مسقطی را امتحان کنید.

بهارنارنج

وقتی اسم شهر زیبای شیراز را می‌شنویم، ناخودآگاه بهارنارنج و بوی فوق‌العاده آن به مشاممان می‌رسد. پس می‌توان گفت شیراز است و بهارنارنجش! مربای بهارنارنج، عرق بهارنارنج، گل‌های خوش‌بو و خشک‌شده این گیاه از دیگر فراورده‌های آن هستند که هر یک می‌توانند سوغات بسیار خوبی از سفر به شیراز باشند.

لیموی شیرازی

لیموی شیراز جزو خوش‌عطرترین و باکیفیت‌ترین لیموهای ایران است و به همین خاطر نیز خرید آن به‌عنوان سوغاتی بین مردم رواج دارد. اگر سفر شما به شهر زیبای شیراز در فصل تابستان اتفاق افتاد، پیشنهاد ما به شما خرید آب‌لیمو تازه شیراز است که از خریدش هرگز پشیمان نخواهید شد.

بادام‌سوخته

از دیگر سوغات‌های شهر شیراز بادام‌سوخته است که طرفداران بسیار زیادی دارد. می‌توان آن را به‌عنوان سوغاتی خوشمزه خریداری کرد و برای عزیزان به سوغات برد. برای تهیه این خوراکی خوشمزه بادام، آب، شکر یا عسل و را باهم مخلوط کرده و حرارت می‌دهند تا زمانی که شکر و آب به‌صورت مایعی غلیظ، تمامی بادام‌ها را بپوشانند و به‌ این‌ ترتیب بادام‌سوخته تهیه و آماده مصرف می‌شود.

رنگینک

از دیگر خوراکی‌های خوشمزه­ شیراز رنگینک را می‌توان نام برد. رنگینک از خوراکی‌های مقوی است که در استان‌های جنوبی کشورمان از جمله فارس، بوشهر، هرمزگان و خوزستان محبوبیت بسیار زیادی دارد و مردم شیراز نیز آن را تهیه و مصرف می‌کنند. رنگینک به شکل کلی از ترکیب آرد، خرما و پودر دارچین به دست می‌آید اما؛ ممکن است در هر یک از شهرهای جنوب کشورمان اختلافات بسیار جزئی در تهیه این خوراکی خیلی خوشمزه به چشم بخورد. اغلب شیرازی‌ها رنگینک را از مخلوط کردن آرد، خرما، مغز گردو یا پسته، روغن، دارچین و خاک قند تهیه می‌کنند.

عرقیات و دم‌نوش‌های گیاهی

عرقیات و دم‌نوش‌های گیاهی نیز جزو سوغات بسیار معروف شیراز به شمار می‌آیند و شما می‌توانید انواع مختلف عرق‌های گیاهی و دم‌نوش‌های مرغوب مانند بهارنارنج، گلاب، عرق بیدمشک، عرق نسترن، گل‌گاوزبان، عرق چهل گیاه، عرق نعنا، دم‌نوش بابونه و غیره را در شیراز خریداری کنید.

آبغوره شیراز

از خوردنی‌­های خوشمزه‌ شیراز می‌توان به آبغوره‌های بی‌نظیرش اشاره کرد. اگر در تابستان به شیراز زیبا سفر کردید، می‌توانید در فهرست خریدتان برای سوغاتی، آبغوره‌های تازه این شهر را نیز اضافه کنید. تقریباً در نیمه مردادماه آبغوره‌گیری در شیراز شروع می‌شود و ممکن است برایتان جالب باشد که بیشترین آبغوره‌ای که توسط مردم شهر شیراز استفاده می‌شود برای استفاده در سالاد شیرازی است.

نان فسا

نان فسا که نامش را از شهر فسا می‌گیرد، سوغاتی بسیار خوشمزه‌ای است. شهر فسا، در استان فارس نوعی شیرینیِ خوشمزه دارد که به آن نان یا کماچ فسایی می‌گویند که از گلاب، آرد گندم، زعفران و هل تهیه می‌شود و اغلب روی آن را با تخم خرفه تزیین می‌کنند. این شیرینی بسیار ترد و خشک است و ماندگاری خوبی دارد به همین خاطر می‌تواند انتخاب مناسبی برای سوغاتی باشد.

مسقطی لاری

مسقطی در شیراز محبوبیت بسیار زیادی دارد و در تمامی مغازه‌ها و فروشگاه‌­ها دیده می‌شود. این مسقطی به شهر لارستان در استان فارس تعلق دارد اما؛ از سوغاتی‌های بسیار محبوب شهر شیراز نیز به‌حساب می‌آید.

برای تهیه این نوع مسقطی از شکر، نشاسته، گلاب، آب، روغن مایع، خلال بادام و پسته، زعفران و هل استفاده می‌شود و تفاوت اصلی آن با مسقطی‌های دیگر، مقدار زیادی خلال بادام و پسته‌ای است که در پخت آن استفاده می‌شود.

سخن آخر

در این مقاله به سراغ شیراز زیبا، عروس رنگین شهرهای ایرانی رفتیم و مهم‌ترین و معروف‌ترین هنرهای دست مردمانش را در کنار یکدیگر مرور و معرفی کردیم. امید است که توانسته باشیم اطلاعات کاربردی و مفیدی را برای شما بیان کرده باشیم. آیا شما تابه‌حال به شهر شیراز سفر کرده‌اید؟ در سفر خود می‌توانید برای رزرو اقامتگاه به سایت اتاقک مراجعه کرده و با رزرو بهترین اقامتگاه سفری خاطره­ انگیز و لذت بخشی را با عزیزانتان داشته باشید.