داستان‌ها همیشه و همه‌جا و در هر فرهنگی، هیزم تخیلات و ذهن خلاق آدمی هستند. اسطوره‌ها نیز از این قاعده مستثنا نیستند. قهرمانانی مانند رستم و هرکول، که در هر مللی نمونه‌ای از آن‌ها پیدا می‌شود، آیا واقعی هستند؟ آیا مقبره‌ای از این قهرمانان وجود دارد؟ افراد زیادی به دنبال پاسخ این پرسش رفتند و دیگر بازنگشتند!
اما گمانه‌ای وجود دارد؛ خیلی‌ها می‌گویند محل دفن این موجود رویین تن، جایی در دل ایران زمین و درست در غاری است که به بزرگترین غار باستانی ایران، شناخته می‌شود.
غار کرفتو، همان غاری است که می‌خواهیم راز و رمز آن را در این پست برملا کنیم. پس با ما همراه شوید.
غار کرفتو کجاست؟
در زبان شیرین کردی، ئه‌شکه‌وتی که‌ره‌فتو نامی است که کردهای عزبز بر روی این غار بزرگ گذاشتند. این غار پهناور در فاصله ۷۰ کیلومتری شمال غرب شهر دیواندره و ۹۰ کیلومتری شهر تاریخی سقز واقع‌شده است.
اگر در تابستان دلتان یک مسافرت ارزان می‌خواهد؛ کردستان را از یاد نبرید. اگر هم می‌خواهید به سراغ راز این غار بروید به باید به روستای یوزش باش کندی سری بزنید.
ویژگی‌های غار کرفتو
این حکاکی شما را با خود به دوران یونان باستان می‌برد و نوشته‌ای را از هراکلس، خدا جنگ، در گوش شما زمزمه می‌کند: «اینجا خانه هراکلس است؛ هر کس در آن وارد شود، در امان است.»
آیا اینجا به راستی آرامگاه هرکول است؟! پاسخ تنها در دست کتیبه‌ای که درون غار جلوه‌گری می‌کند، است.
به عبارتی پاسخ این پرسش را کسی نمی‌داند؛ نه می‌توان گفت آری و نه می‌توان گفت خیر.
با وجود تمام این شواهد و گمانه‌زنی‌ها، مورخان معتقدند که این غار زمانی محل استقرار سلوکیان بوده است و به همین دلیل قسمتی از غر کرفتو دست‌ساز و نیمی دیگر کاملاً به دست طبیعت ساخته‌شده است.
این غار مملو از شگفتی است و به هیچ‌وجه شبیه دیگر همتابان خود نیست. غار کرفتو در واقع خانه پدیده‌های عجیب و فوق‌العاده است که بخش اعظمی از آن توسط بشر ساخته‌شده است.
وجه تسمیه و ریشه لغوی اثر
در این باب، محققان و پژوهشگران فراوانی از باغ بازدید کردند و مطالعاتی انجام دادند؛ اما در مجموع نظریه مستندی که بتوان به آن اتکا کرد، هنوز که هنوز است وجود ندارد!
اما فقط می‌توان به نقل قول‌هایی اتکا کرد که راوی‌ها بیان کردند. در ادامه می‌خواهیم به بررسی بعضی از این نقل‌قول‌ها بپردازیم.
در میان مردمان کرد زبان عزیزمان این غار با نام قلعه کرفتو یا به عبارتی قه‌لای که‌رفتو شناخته می‌شود. اگر یه نگاهی اجمالی به این منطقه بیندازیم می‌فهمیم که نام قلعه به خاطره این‌که مأمنی برای پناه مردم به شمار می‌رفته بر روی غار کرفتو مانده است.
برخی از افراد این منطقه نیز که کرفتو را گرفتو می‌نامند و این نسبت در زبان کردی معنایی به خود می‌گیرد و آن معنا چیزی جز فتح‌شده نیست.
احمد شریفی‌فر محقق کرد زبان کشورمان، درباره این واژه این‌گونه می‌نویسد: «در مورد وجه تسمیه کرفتو تاکنون تحقیقاتی انجام نپذیرفته، ولی نگارنده بر این باور است که شاید کرفتو از دو واژه “کرف” و “تو” ترکیب‌شده است.»
معماری و تاریخچه غار کرفتو
غار کرفتو از گونه‌های غارهای آهکی و طبیعی است و از این نظر و به احتمال زیاد دوره شکل‌گیری‌اش به دوران سوم زمین‌شناسی باز می‌گردد.
همین علت کافی است تا غار کرفتو مورد توجه گردشگران و توریست‌ها قرار گیرد. جالب است بدانید که غار کرفتو تحت شماره ۳۳۰ در فهرست آثار ملی ثبت شده است. دور نشویم از صورت مسئله!
در گذشته و در دورانی که تاریخچه حضور انسان ها در غارها پر رنگ بوده است، غار کرفتو نیز میزبان آدم‌هایی بوده که از ترس جان خود به این غار پناه آوردند.
بر اثر سکونت اقوام مختلف در این غار، فضاهای تودرتویی در راهروها اصلی و فرعی به وجود آمده است که باعث ایجاد بافت بی‌نظیر ساختمانی شده است.
ارتفاع دهانه ورودی غار، در ست از سر تپه، حدود ۲۰ تا ۲۵ متر است که در گذشته‌ای نه چندان دور، علاقه‌مندان به بازدید از این غار با مشقت فراوان و با قرار دادن تعدادی سنگچین و پلکان، خود را این غار می‌رساندند.
در قسمت جلویی نیز ۴ طبقه معماری صخره‌ای و دست کن ایجادشده تا علاوه بر نورگیری و ایجاد اتاق‌های تودرتو، دالان‌های و راهروهای عبوری امنیت هر قسمت تأمین شود.
بررسی دیواره‌های برخی از اتاق‌های موجود در هر طبقه نیز نشان‌دهنده تزئیناتی است که به گیاهان و انواع جانوران خلاصه می‌شود.
زیباترین بخش معماری غار، طبقه سوم آن است که علاوه بر دقت در تراشیدن و کندن اتاق‌ها، فرم خاص سقف‌ها به صورت کمانی و ایجاد درگاهی‌ها و پله‌های آستانه آن و پنجره‌ها و نورگیرهای اتاق‌ها از نظر تزئینات بکار رفته از اهمیت خاصی برخوردار است.
راستی اگر به این غار سری زدید، حتماً به دیدار شهر زیبای سنندج بروید؛ ما در مقاله معرفی جاذبه های گردشگری سنندج، درباره این شهر اطلاعات خوبی را گردآوری کردیم.
مرمت و بازسازی غار کرفتو
متأسفانه، کاوش‌ها در غار کرفتو گاهی وقت‌ها مسبب آسیب‌های به این غار تاریخی شدند؛ اما در راستای احیای این غار زیبا، اقداماتی از سال ۱۳۷۸ تاکنون صورت گرفته است که به خلاصه‌ای از آن‌ها را در ادامه ذکر کردیم.
- در طی ۳ فصل، برنامه کاوس و حفاری در غار و انجام خاک‌برداری و تخلیه خاک موجود در بخش‌های جلویی غار، به صورت کامل انجام‌شده است.
- همچنین عملیات برق‌رسانی و نورپردازی در محدوده داخلی غار تا بخش انتهایی نیز انجام‌شده است.
- ایجاد پله و احداث پاگردهای سنگی در محدود ورودی غار همراه با نصب محافظ‌های فلزی نیز انجام‌شده است.
- سیستم هدایت و کنترل آب چشمه بیرونی نیز افتتاح شده است.
- در بخش‌های بیرونی غار نیز اتاقک نگهبانی و بلیت‌فروشی، پایگاه عملیات‌های اورژانسی، سرویس‌های بهداشتی نیز احداث‌شده است.
چه زمانی به غار کرفتو برویم؟
اختلاف ارتفاع در استان کردستان باعث به وجود آمدن آب و هوایی متنوع شده است. بیشتر گردشگران برای تفریح و گشت و گذار در کردستان دمایی بین ۲۰ تا ۲۵ درجه را ترجیح می‌دهند که این دما فقط در اواسط اردیبهشت تا اوایل مهرماه می‌توانید مشاهده کنید.
در بازدید از غار کرفتو اوضاع به همین صورت است؛ اما پیش از سفر به کردستان حتماً آب و هوای منطقه را چک کنید.
غار کرفتو، غار شگفتی‌ها
گاهی اوقات کلام در وصف زیبایی‌هایی که نقاش طبیعت به وجود می‌آورد قاصر است. غار کرفتو نیز، یکی از همین جاذبه‌هاست که تا با چشم خود نبینید؛ باور نمی‌کنید که غاری به این زیبایی در دل ایران زمین وجود دارد.
اگر به سراغ این غار رفتید بد نیست از جاهای دیدنی سقز دیدن کنید. اگر هم به اقامتگاه نیاز دارید، اتاقک یار و یاورتان است.
