همیشه نزدیک ماه مبارک رمضان، سوال‌های شرعی زیادی برای مسلمانان ایجاد می‌شود؛ به‌خصوص امسال که این ماه مبارک مصادف شده با تعطیلات عید نوروز! خانواده‌های زیادی تعطیلات نوروز را فرصتی برای سفر و تفریح به‌شمار می‌آورند و حتی بسیاری از آن‌ها در طول سال منتظر رسیدن این تعطیلات هستند تا با تعطیل شدن مدارس فرزندانشان و همچنین تعطیلی چندروزه خودشان از سرکار، روزهایی را به تفریح و استراحت بگذرانند. اما امسال که این تعطیلات با ماه رمضان مصادف شده چه باید کرد؟ احکام سفر در ماه مبارک رمضان چیست؟ ما تصمیم گرفته‌ایم تا به این سوالات شما در این مقاله از مجله گردشگری اتاقک پاسخ دهیم؛ پس با ما همراه باشید.
آیا روزه بر مسافر واجب است؟
در دین اسلام به گرفتن روزه در ماه مبارک رمضان بسیار سفارش شده، به‌طوری که خداوند آن را وسیله‌ای برای تقرب الهی، رسیدن به مراتب بالاتر تقوا، کفاره برخی از گناهان، تقویت اراده، احساس شفقت نسبت به نیازمندان و پالایش بدن برای درک امور معنوی دانسته است. اما آیا روزه بر مسافر واجب است؟
با توجه به آیه‌ی قرآنی زیر می‌توان نتیجه گرفت که حکم مسافر در ماه رمضان به‌این صورت است: با اینکه روزه گرفتن در ماه رمضان بسیار سفارش شده و اهمیت فراوانی دارد، مسافر از انجام این فریضه الهی معاف است و باید بعد از بازگشت از سفر قضای روزه خود را به‌جا آورد.”
شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ هُدىً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدى وَ الْفُرْقانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْکُمُ الشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ وَ مَنْ کانَ مَریضاً أَوْ عَلى سَفَرٍ فَعِدَّهٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ یُریدُ اللَّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَ لا یُریدُ بِکُمُ الْعُسْرَ وَ لِتُکْمِلُوا الْعِدَّهَ وَ لِتُکَبِّرُوا اللَّهَ عَلى ما هَداکُمْ وَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ
این است ماه رمضان که قرآن در آن نازل شده، قرآنی که سراسرش هدایت‌گر مردم است و دارای دلایل روشنی از هدایت است و مایه جدایی حق از باطل است. پس کسی که در این ماه در وطنش حاضر باشد باید آن را روزه بدارد و آنکه بیمار یا در سفر است، تعدادی از روزهای غیر ماه رمضان را به تعداد روزه‌های قضا شده روزه بدارد. خدا آسانی و راحت شما را می‌خواهد نه مشقت شما را و قضای روزه برای این است که شما روزه‌هایی را که به خاطر عذر شرعی افطار کرده‌اید کامل کنید و خدا را بر اینکه شما را هدایت فرموده بزرگ شمارید و نیز برای اینکه سپاس‌گزاری کنید.
سوره بقره/ آیه ۱۸۵
در چه صورت از نظر شرعی مسافر محسوب می‌شویم؟
ممکن است این سوال برایتان پیش بیاید که در چه صورت مسافر محسوب خواهید شد و روزه بر شما واجب نیست. شرایطی وجود دارند که باعث می‌شوند از نظر شرعی مسافر محسوب شوید و علاوه‌بر معاف شدن از روزه، باید نمازتان را نیز شکسته بخوانید (یعنی نمازهای چهار رکعتی را به‌صورت دو رکعتی بخوانید).
در پاسخ به این سوال باید بگوییم که اگر از حد ترخص عبور کنید، از روزه معاف و نمازتان نیز شکسته می‌شود. حد ترخص مسافتی بین ۴۰ تا ۴۵ کیلومتر یا ۸ فرسخ از محلی است که در آن زاده شدید یا اقامتی بیشتر از ۱۰ روز داشته‌اید. البته افراد کوچ‌نشین که محل زندگی ثابتی ندارند یا کسانی که مدام به دلیل شغل خود سفر می‌کنند از این قاعده مستثنی هستند. همچنین اگر با اطمینان قصد سفری ۱۰ روزه یا بیشتر را دارید و می‌خواهید در همان مکان به‌طور ثابت اقامت کنید، روزه بر شما واجب خواهد بود.
چگونه سفر کنیم تا بتوانیم روزه بگیریم؟
اگر می‌خواهید سفر کنید و در عین‌حال از انجام فریضه الهی خود یعنی روزه نیز بهره‌مند شوید، در سفر خود به شرایط زیر توجه کنید:
- سفر خود را در بعدازظهر یکی از روزهای ماه رمضان شروع کنید.
- مبدا سفرتان باید وطن یا جایی که در آن اقامت بیشتر از ده روز داشتید، باشد.
- سفر خود را در یکی از روزهای ماه رمضان و پیش از اذان ظهر تمام کنید و به مقصد برسید؛ یعنی پیش از ظهر به وطن یا جایی که در آن قصد اقامت ۱۰ روزه دارید برسید. در غیر این صورت روزه باطل است و بر شما واجب نیست، درنتیجه باید قضای آن را به‌جا آورید.
- فراموش نکنید برای اینکه روزه شما در سفر قبول باشد، باید روزه در سفر را نذر کرده باشید.
کفاره روزه مسافر
همانطور که گفتیم روزه بر مسافر واجب نیست و کفاره‌ای ندارد، فقط مسافر باید قضای روزه را پس از سفر به‌جا آورد؛ اما شرایطی وجود دارد که روزه نگرفتن مسافر عمدی به‌حساب می‌آید و کفاره بر او واجب می‌شود. مثلا اگر قبل از ظهر مسافرت خود را شروع کردید و قبل از رسیدن به حد ترخص (مسافت ۴۵ کیلومتری از مبدا) افطار کردید، افطار و شکستن روزه عمدی به‌حساب می‌آید. کفاره افطار عمدی عبارت است از: غذا دادن به ۶۰ فقیر یا دو ماه روزه گرفتن که یک ماه تمام آن پی‌درپی باشد. اگر ماه دوم پی‌درپی نباشد اشکالی ندارد.
برای به‌دست آوردن اطلاعات بیشتر درباره احکام سفر در ماه رمضان می‌توانید از مرجع تقلید خود سوال بپرسید یا به رساله‌های علمیه مراجع تقلید در اینترنت مراجعه کنید.
سخن پایانی
به‌طور کلی سفر در ماه رمضان اشکالی ندارد و مسافر در سفر خود از گرفتن روزه معاف است. فقط باید توجه داشته باشید که پس از اتمام سفر و بازگشت به وطن خود، قضای روزه‌های نگرفته در سفر خود را به‌جای آورید. پس اگر قصد دارید در این تعطیلات نوروز که مصادف شده با ماه مبارک رمضان، سفر کنید، درصورت به‌جا آوردن قضای روزه اشکالی وجود ندارد. ممکن است این تعطیلات تنها فرصت شما برای یک سفر چندروزه و عوض کردن حال‌وهوایتان باشد، پس بدانید که خداوند مهربان و بخشنده است.
درضمن پیشنهاد می‌کنیم قبل از سفر با رزرو ویلا از اتاقک، سفرتان را آسوده‌خاطر آغاز کنید.
عالی بود ممنون
با سلام و تشکر از شما بابت بیان احکام و مشارکت در ترویج دینداری
و با کسب اجازه از شما چند نکته تکمیلی عرض می کنم.
الف ــ بین حد ترخص و بار شدن حکم مسافر تفاوت هست.
حد ترخص عبارت است از دور شدن مسافر از شهر و دیار خود (وطن شرعی یا جایی که قصد وتوقف ده روز یا بیشتر داشته) به حدی که دیوار شهر دیده نشوند و صدای اذان مناره های مساجد شنیده نشوند. این مقدار با مسافتی حدود سه کیلومتر محقق می شود. رسیدن به حد ترخص با حکم مسافر بودن تفاوت دارد و در صورتی حکم مسافر پیدا می کند که قصد ادامه سفر به اندازه ی بیش از ۴۵ کیلومتر (اعم از رفت بدون بازگشت ـ یا رفت و برگشت) داشته باشد. در این صورت هم نمازش از همان حد ترخص به بعد شکسته می شود و هم در صورتی که قبل از اذان ظهر از وطن خارج شده باشد ، می تواند روزه اش را باز کند و بخورد یا بیاشامد.
اگر سفرش رفت و برگشتی است ، باید مسافت رفت او کمتر از چهار فرسخ شرعی نباشد. یعنی نمی تواندمثلا ده یا بیست کیلومتر از شهر خود دور شود و در مسیر برگشت ، از راه طولانی تری برگردد که ۴۵ کیلومترش کامل شود و چنین سفری حکم مسافر پیدا نمی کند و وجوب روزه باقی می ماند.
ب ـ نیت نذر برای گرفتن روزه در جایی که قصد ده روز توقف داشته باشیم لازم نیست. نیت نذر روزه حکم جدایی دارد . در ادای روزه نذر ، نیازی به توقف ده روزه و قصد ده روز هم نیست. یعنی شما در حال مسافرت هم روزه ات را می گیری و روزه ات هم درست است ، در حالیکه نمازت شکسته است.
متعلَّق وجوب روزه نذر (یعنی آنچه بر او واجب شده) ، ادای نذر است و به تبع آن گرفتن روزه ی آن روز یا روزهایتعیین شده، بر او واجب می گردد.
ارجح و اولی برای مسلمان در صورت نداشتن عذر یا اضطرار ، پرهیز از سفر و محروم نکردن خود از برکات روزه داری است. اما در عین حال اقدام به سفر مشروع برای معاف شدن از روزه ماه رمضان چه یک روز و چه بیش از یک روز ، جایز است و خداوند این راه مشروع را باز گذاشته تا ما دچار طغیان و سرکشی نشویم و روزه نگرفتنمان هم در دایره اجازه خود خداوند کریم باشد. قبول راه مشروع برای معافیت از وجوب روزه ، قطعا بهتر از روزه خواری عاصیانه و سرکشانه است.
موفق باشید.
سلام دوست عزیز سپاس از مشارکت‌تون در تکمیل این مطلب
سلام
یعنی میشه مسافرت رفت
مثلا زنجان و شمال کلا ۱۰ روز باشه
بعد روزه هم گرفت ؟
سلام
نوروز بر شما مبارک.
ممنون از مقاله مفیدترین.
سلام ممنون از کامنتت‌تون
سال نو شما هم مبارک باشه.
با تشکر – سال خوبی را برایتان آرزومندم