درباره صنایع دستی
هنگام قدم زدن در بازارهای قدیمی و سنتی ایران به هر گوشه‌ای که نگاه کنید حجره کوچکی را می‌بینید که در آن مردان و زنانی با عشق و هنر مشغول خلق اثری‌اند که حاصل دست‌های هنرمندشان است.
فرقی نمی‌کند به کدام شهر ایران سفر کنید، در هر گوشه از این کشور پهناور هر شهر بنابر ویژگی‌های اقلیمی‌اش صنایع دستی مخصوص خودش را دارد که بسیاری از آن‌ها شهرت جهانی دارند.
در دنیای ماشینی امروز، صنایع دستی به زندگی ما لطافت و زیبایی می‌بخشد. صنایع دستی نشان‌دهنده فرهنگ، هنر و تمدن کشورهای مختلف است و در همه جهان محصول‌های متفاوتی را می‌بینید که در نگاه اول متوجه می‌شوید مربوط به کدام نقطه از این دنیای بزرگ است.
صنایع دستی چیست؟
در تعریف صنایع دستی می‌توانیم بگوییم این آثار مجموعه‌ای است که به‌وسیله مواد اولیه بومی با دست و ابزار مورد نیاز ساخته می‌شود. هنرهای دستی هر کشوری نسل به نسل منتقل شده تا به امروز رسیده و به نسل‌های بعدی هم انتقال پیدا خواهد کرد. ساختن صنایع دستی ریشه در تاریخ دارد و نمی‌شود برای پیدایش آن تاریخ دقیقی را مشخص کرد اما به‌مرور زمان اشیاء ساده شکل‌های پیچیده‌تر و زیباتری به خود گرفته‌اند. صنایع دستی فقط برای خرید و فروش نیستند، بلکه می‌توانیم با آن‌ها فرهنگ و تمدن را مبادله کنیم.
شاید نمونه‌های کارخانه‌ای زیادی از انواع مختلف صنایع دستی وجود داشته باشد اما در آثاری که با دست‌های هنرمندان و با ذوق و نگاه هنری ساخته شده است تفاوت‌های زیادی را می‌بینیم که در هیچ‌نمونه کارخانه‌ای و ماشینی دیده نمی‌شود و همین موضوع باعث ارزش و اهمیت محصولات دست‌ساز می‌شود.
روز جهانی صنایع دستی چه روزی است؟
ارزش و اهمیت صنایع دستی در سراسر دنیا بر هیچکس پوشیده نیست، اما بعد از جنگ جهانی دوم بود که اهمیت صنایع دستی بیشتر از قبل و با نگرش فرهنگی و هنری در جهان مورد توجه قرار گرفت. در دهم ژوئن سال ۱۹۶۴ اولین همایش جهانی در زمینه صنایع دستی در شهر نیویورک برگزار شد که در آن هنرمندان، استادها و صنعتگران زیادی از ۴۰ کشور جهان حضور داشتند.
در پایان این همایش «شورای جهانی صنایع دستی» تأسیس شد. دبیرخانه این شورا در شهر آمستردامِ هلند قرار دارد و زیر نظر سازمان یونسکو فعالیت و اهداف زیر را دنبال می‌کند:
۱- به وجود آوردن اتحاد و همبستگی بین صنعتگران جهان
۲- حفظ و تقویت صنایع دستی
۳- تشویق و حمایت هنرمندان و استادکاران در زمینه بالا بردن اطلاعات تخصصی و حرفه‌ای آن‌ها درباره موضوعات فرهنگی کشورهای مختلف که عضو این شورا هستند.
ایران در سال ۱۳۴۷ شمسی یکی از اعضای این شورا شد و فعالیتش را شروع کرد.
شاید جالب باشد اگر بدانید که ایران برای اولین بار پیشنهاد روز جهانی صنایع دستی را در سال ۲۰۱۰ مطرح کرد و با موافقت اعضای دیگر روبه‌رو شد و روز دهم ژوئن برابر با بیستم خرداد به‌عنوان «روز جهانی صنایع دستی» (World Handicrafts Day) انتخاب شد.
صنایع دستی ایران
آبراهام پوپ، تاریخ‌نویس آمریکایی، درباره صنایع دستی ایران می‌گوید: «صنایع دستی ایران، هنرمندانه خلق شده‌اند و هر یک از آن‌ها پیام‌آور عقیده‌ها، سلیقه‌ها، روش‌های زندگی و شخصیت نیاکان مردم این کشور است. صنایع دستی، زبان گویا و روشن تاریخ، تمدن، هویت و هنر ایرانی‌‌هاست».
وقتی قرار است که درباره صنایع دستی ایران صحبت کنیم نمی‌دانیم به کدام‌یک از آن‌ها اشاره کنیم. به هر گوشه از ایران که نگاه کنیم مردمی را می‌بینیم که مطابق با فرهنگ و تاریخشان از نسل‌های پیشین خود هنری را به ارث برده‌اند و هنوز ادامه‌دهنده این راه و صنعت‌اند و چرخه اقتصاد را می‌چرخانند.
از نظر سازمان صنایع دستی در ایران ۳۷۰ رشته صنایع دستی وجود دارد که در ۲۴ دسته قرار می‌گیرند. معروف‌ترین این رشته‌ها شامل بافتنی‌های داری، محصول‌های چرم و پوست، حکاکی روی سنگ، بافتنی، سفالگری، نمدبافی، شیشه‌گری، محصول‌های فلزی و آلیاژی، معرق‌کاری، ساخت زیورآلات، مینا‌کاری، خاتم‌سازی، منبت‌کاری، حصیر‌بافی و کاشی‌کاری می‌شوند.
معروف‌ترین صنایع دستی ایران
حتما می‌دانید که خیلی از صنایع دستی ایران شهرت جهانی دارند و در بازارهای جهانی مبادله می‌شوند. اما بعضی از آن‌ها به‌عنوان میراث معنوی توسط یونسکو ثبت شده‌اند. ما می‌خواهیم بعضی از آن‌ها را معرفی کنیم تا بیشتر از قبل با این هنرهای دستی و ارزشمند ایرانی آشنا شویم.
قالی فارس
این هنر زیبای ایرانی جزو با ارزش ترین صنایع دستی استان فارس است که توسط زنان و دختران ایل قشقایی با نخ‌های پشمی بافته می‌شود. در قالی‌های استان فارس حتی دو قالی شبیه به هم نمی‌بینید و این یکی از ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد این صنایع دستی است.
قالی کاشان
طرح‌های لچک ترنج و رنگ‌های خاکستری، قهوه‌ای، سیاه و عاجی قالی‌های کاشان را تشکیل می‌دهند. از گذشته‌های دور هنر رنگرزی و بافت قالی در صنایع دستی کاشان گشته و نسل به نسل به امروز رسیده و بین هنرهای جهان جایگاه خوبی به دست آورده است.
لنج‌سازی
یکی از صنایع دستی که توسط یونسکو ثبت شده صنعت و هنر لنج‌سازی است که توسط جنوبی‌های خون‌گرم ساخته می‌شود. لنج‌های دست‌ساز کاملا با چوب ساخته می‌شود و از آن‌ها برای ماهیگیری، سفرهای دریایی، غواصی و صید مروارید استفاده می‌کنند. چوبی بودن و اندازه مناسب لنج‌ها براساس موقعیت جغرافیایی، جهت نور خورشید، عمق آب و محکم بودن از ویژگی‌هایی است که باعث شهرت لنج‌های جنوبی در جهان شده.
سخن آخر
صحبت درباره هنر ایران و جهان تمام‌نشدنی است. در ایران صنایع دستی بی‌شماری وجود دارد که شاید بعضی از آن‌ها معروف نباشند اما هنرمندان با استفاده از این هنر به اقتصاد کشور کمک زیادی می‌کنند. ما هم می‌توانیم با تهیه صنایع دستی به‌عنوان سوغات و یادگاری سهم کوچکی در رونق اقتصادی شهرهای کوچک و بزرگ داشته باشیم.
معروف‌ترین صنایع دستی شهر‌تان چیست؟ ناشناخته‌ترین صنایع دستی شهر‌تان چه نام دارد؟ برای ما درباره صنایع دستی شهر یا استان خود بگویید.
تهیه شده توسط تیم تولید محتوای اتاقک
سلام
روز 10 ژوئن، 21 خردادماه می شه.
ممنون از مطلبتون.
موفق باشید.
من آباده‌ای هستم. شهر ما منبت‌های زیبایی داره که نظیر ندارن و بسیار با دقت و ظریف ساخته میشن. قالی و گیوه هم دو تا دیگه از صنایع دستی آباده اس.
درود بر شما و همشهری‌های هنرمندتان