مقدمه
دنیای تاریکی را تصور کنید که در آن دو حس لامسه و شنوایی قوی‌ترین راه ارتباطی شما برای درک اطراف است، نمی‌توانید به راحتی از کتابخانه کتاب مورد علاقه‌تان را بردارید و مطالعه کنید، خودکار و کاغذ برای نوشتن کافی نیست و عصایی سفید راهنمای شماست؛ دنیای نابینایان کم‌‌وبیش به این شکل است. در سال‌های اخیر نابینایان، علی‌رغم تمام محدودیت‌های موجود، با اراده‌ای قوی و پشتکار بالا توانسته‌اند در زمینه‌های مختلف موفقیت‌های بسیاری کسب کنند. یکی از مواردی که به پیشرفت و آموزش نابینایان کمک کرد اختراع خط بریل بود. چهارم ژانویه برابر با چهاردهم دی ماه به‌عنوان روز جهانی خط بریل نامگذاری شده است و به همین مناسب قرار است از این خط و اهمیتش در زندگی روزمره نابینایان بیشتر صحبت می‌کنیم.
اختراع خط بریل
برای افراد عادی در دست گرفتن کتاب، خواندن و یادگیری تنها به اراده و صرف وقت نیاز دارد اما برای نابینایان به همین راحتی نیست و تا همین چند قرن پیش خواندن و نوشتن برای نابینایان غیرممکن بود. افراد بسیاری در طول تاریخ با ابداع روش‌های مختلف تلاش کردند تا خطی مخصوص نابینایان ابداع کنند اما تنها خط بریل مورد استفاده قرار گرفت و ماندگار شد. خط بریل توسط لویی بریل (Louis Braille) در قرن نوزدهم اختراع شد. لویی بریل که طی حادثه‌ای در کودکی نابینا شده بود با سال‌ها آزمون و خطا توانست راهی برای خواندن و نوشتن نابینایان پیدا کند. هم‌زمان با تکامل یافتن زبان نوشتار و گفتار در خط بریل نیز تغییراتی به‌وجود آمد تا سرعت خواندن و نوشتن نابینایان افزایش یابد.
درباره خط بریل
خط بریل براساس نقطه‌های برجسته‌ای، که با سرانگشت دست قابل لمس است، خوانده می‌شود. همین ویژگی مثبت در مقابل سایر خطوط که بر اساس نماد طراحی شده بودند باعث راحت‌تر شدن یادگیری و آسان‌تر شدن خواندن توسط خط بریل شده است. جهت نگارش خط بریل برعکس روش نگارش معمول در زبان‌ها است؛ یعنی در فارسی از چپ به راست و در انگلیسی از راست به چپ نوشته می‌شود. در خط بریل قرار گرفتن شش نقطه در دو ستون دوتایی در کنار یکدیگر یک کاراکتر یا سلول بریل را به‌وجود می‌آورد. نقطه‌های سمت راست سلول از بالا به پایین و از ۱ تا ۳ شماره‌گذاری می‌شوند و نقطه‌های سمت چپ از بالا به پایین و از ۴ تا ۶ . تفاوت بین برجسته بودن و نبودن هر یک از نقطه‌ها نیز ۶۴ کاراکتر مختلف را تعریف می‌کند، ۶۴ کاراکتری که حروف الفبا، اعداد و علائم نگارشی مانند ویرگول، علامت تعجب و نقطه را دارند. برای مثال برجسته بودن خانه‌های ۱-۳-۴ نماد حرف M در انگلیسی است. یک سری کلمات قرار‌دادی هم برای اصطلاح‌ها و کلمه‌های بلند در نظر گرفته شده است تا تعداد حرف‌های مورد نیاز را کاهش دهد.
نحوه نوشتن و خواندن خط بریل
نوشتن برای افراد نابینا به‌سادگی نوشتن برای ما نیست. آن‌ها برای نوشتن به تجهیزات و ابزار خاصی نیاز دارند. شاید داشتن خودکار و کاغذ برای ما کافی باشد اما آن‌ها به قلم و کاغذ مخصوص نیاز دارند. نابینایان با لمس کردن سلول‌های بریل و ایجاد نقطه بر روی کاغذ با قلم مخصوص جمله‌ها را می‌نویسند و برای خواندن نیز از سرانگشتان خود استفاده می‌کنند. البته ابزار نوشتار خط بریل در مقایسه با ماشین تحریر بریل، انگشتانه بریل و تلفن بریل یکی از ساده‌ترین ابزارهای مخصوص نابینایان است.
ویدیوی نوشتن خط بریل
ویدیوی خواندن خط بریل
کاربرد و اهمیت خط بریل
شاید به نظرتان مهم‌ترین کاربرد خط بریل آموزش باشد اما این خط نقش چشم‌های ما را برای فرد نابینا ایفا می‌کند. تصور کنید که یک فرد نابینا چطور باید مواد داخل بطری‌های کابینت، محتویات بطری‌های داخل یخچال، رسید خرید و یا مهم‌تر از تمام این‌ها نوع داروهای مصرفی خود را تشخیص دهد. اینجاست که اهمیت استفاده از خط بریل در زندگی روزمره خودش را نشان می‌دهد. پس از تصویب کنوانسیون حقوق افراد معلول در سال ۲۰۰۸ بسیاری از جوامع پیشرفته تمام تلاش خود را برای راحت کردن زندگی نابینایان به کار گرفتند. این روزها در بعضی از کشورها خط بریل در آسانسور، فرودگاه، ایستگاه قطار، فرم‌های اداری، رسید بانکی و منوی رستوران‌ها دیده می‌شود.
