ساز سفر را که کوک کنیم، فقط خاطره‌های خوش و شاد برایمان رقم نمی‌خورد، پا به دنیای تازه‌ای می‌گذاریم که تجربه‌های تازه برایمان می‌آورد. از این‌ها که بگذریم، ابعاد اجتماعی و فرهنگی سفر هم انکارنشدنی است. برای همین است که سازمان جهانی گردشگری سازمان ملل متحد ۲۷ سپتامبر را روز جهانی گردشگری اعلام می‌کند. در این مقاله می‌خواهیم شما را با تاریخچه این روز آشنا کنیم و برایتان بگوییم که چرا گردشگری مهم است، چه اثری روی فرهنگ، اجتماع و اقتصاد دارد. نگاهی هم به چشم‌انداز سفر و گردشگری در آینده و اثراتی خواهیم داشت که بعد از کرونا به این حوزه وارد شد.
تاریخچه روز جهانی گردشگری را بشناسید
در سال ۱۹۸۰ میلادی، سازمان جهانی گردشگری سازمان ملل متحد (UNWTO) روز ۲۷ سپتامبر (معادل با ۵ مهر) را روز جهانی توریسم یا همان گردشگری اعلام کرد. هدف این سازمان نشان‌دادن اهمیت گردشگری بود و می‌خواست که ملت‌ها، دولت‌ها و سازمان‌های مختلف را متوجه نقش پررنگ سفر و گردشگری در زمینه‌های مختلفی مانند اقتصاد، فرهنگ، ارزش‌های اجتماعی و البته سیاست کند. شاید برایتان جالب باشد که یادآوری کنیم، با شروع ۲۷ سپتامبر، کم‌کم فصل سفر و هوای خوش در نیمکره شمالی به پایان می‌رسد و نوبت ساکنان نیمکره جنوبی می‌شود که راهی سفر و گردش شوند. در واقع، انگار گردونه سفر هرگز متوقف نمی‌شود و جایی از جهان، باز هم به مسیرش ادامه می‌دهد.
چرا روز جهانی گردشگری مهم است؟
روز ۲۷ سپتامبر به خاطر گرامیداشت تصویب اساسنامه UNWTO در ۲۷ سپتامبر ۱۹۷۰ تعیین شده است. اساسنامه UNWTO سندی قانونی است که با وجود آن، ساختار، اهداف، وظایف و مسئولیت‌های این سازمان به‌طور دقیق تعریف می‌شوند. پیش از این تاریخ و تصویب چنین قطعنامه‌ای، ابعاد فعالیت و وظایف سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) مشخص نبود. با وجود تأکید بیشتر دنیا و نهادهای بین‌المللی برای تعریف و راه‌اندازی چنین سازمانی، وضعیت گردشگری در دنیا تکانی اساسی به خودش داد و کم‌کم، موضوعاتی به‌میان آمدند که شاید پیش‌تر، کسی به‌شکل گسترده از اهمیت آن‌ها به دنیا نگفته بود. موضوعاتی مانند:
- حفظ میراث فرهنگی و طبیعی نقاط دنیا؛
- توسعه پایدار گردشگری برای حفظ محیط زیست؛
- ترویج صلح در دنیا و درک متقابل فرهنگ‌ها و ملل؛
- همکاری‌های بین‌المللی برای رشد اقتصادی بیشتر کشورها با گردشگری.
تاثیرات گردشگری بر جوامع محلی و اقتصاد چیست؟
گردشگری که فقط به حوزه سرگرمی و تفریح مرتبط نیست، با رواج آن باید منتظر شکوفایی اقتصادی فراوان هر منطقه هم باشیم. از اثرات مثبت توسعه گردشگری، به مزایای زیر دقت کنید:
- رشد اقتصادی که در نتیجه رونق‌گرفتن هتل‌ها، رستوران‌ها و مراکز خرید حاصل می‌شود.
- وضعیت زیرساخت فرودگاه‌ها، جاده‌ها و حمل‌ونقل بهبود پیدا می‌کند.
- زمینه‌هایی مانند صنایع دستی جان دوباره می‌گیرند و پررونق می‌شوند.
البته اگر گردشگری به درستی مدیریت نشود، امکان بروز مشکلات و چالش‌ها هم دور و بعید نخواهد بود. برای مثال، در نبود مدیریت قیمت‌ها، امکان دارد که هزینه‌های زندگی برای ساکنان شهرهای توریستی زیاد شود. از آنجا که تقاضای زیادی برای سفر به شهرهای این‌چنینی وجود دارد، قیمت خدمات و محصولات هم بالاتر می‌روند. در صورت فقدان مدیریت و نظارت، زندگی از نظر اقتصادی، برای ساکنان شهرهایی با ظرفیت بالای گردشگری سخت می‌شود. فقط بحث اقتصاد و هزینه‌های زندگی نیست. اگر برنامه درستی برای مدیریت امور فرهنگی هم به میان نباشد، امکان دارد که شهرها با تهاجم فرهنگ‌های غریبه روبه‌رو شوند یا هویت فرهنگی‌شان خدشه‌دار شود.
گردشگری پایدار؛ نیاز امروز و فردای ماست
این روزها، اصطلاح گردشگری پایدار زیاد به گوش می‌خورد. اما منظور از آن، دقیقاً چیست؟ گردشگری پایدار نوعی از گردشگری است که بر حفظ محیط زیست، ارزش‌های جوامع و بهبود وضعیت آن‌ها تأکید می‌کند. توریسم پایدار به اثرات مثبت گردشگری روی اقتصاد کشورها و نقاط مختلف هم اهمیت زیادی می‌دهد. در واقع، چنین سبکی از گردشگری می‌خواهد ارزش‌های گفته‌شده (حفظ طبیعت، رشد اقتصاد و ارتقای جوامع از نظرهای گوناگون) را به شکلی پایدار نهادینه کند. در این صورت، هم در حال حاضر، افراد از مزایای چنین سبکی از توریسم بهره‌مند می‌شوند و هم امکان تداوم این ارزش‌ها برای نسل‌های بعدی به وجود می‌آید.
زمانی که گردشگران یاد بگیرند، در بازدید خود از مقاصد مختلف به حفظ محیط زیست اهمیت بدهند یا با هدف درآمدزایی از یک منطقه، تغییراتی به ضرر طبیعت انجام ندهند، گردشگری پایدار به اهداف خود می‌رسد. مصادیق چنین سبکی از گردشگری پرشمار است. به طور کلی، با وجود چنین نوعی از گردشگری، جوامع و افراد از سفرکردن سود می‌برند و امکان بهره‌مندی از مزایای گردشگری را برای نسل‌های آینده هم حفظ می‌کنند.
گردشگری و محیط زیست
بسیاری از مقاصد گردشگری زیبا و طبیعی، در جریان سفر گردشگران با تهدیداتی جدی روبه‌رو می‌شوند. تغییر اقلیم و به‌خطرافتادن حیوانات و موجودات مناطق از جمله این مشکلات است. گاهی اوقات هم پای ساخت و احداث هتل‌ها یا از بین‌بردن جنگل‌ها و ایجاد آلودگی‌های زیست‌محیطی به میان است. برای اینکه کره زمین را به خطر نیاندازیم و امکان تداوم گردشگری بی‌خطر و مفید را حفظ کنیم، باید به توصیه کارشناسان در زمینه گردشگری پایدار اهمیت زیادی بدهیم. کشورها هم باید مدیریت درستی برای چالش‌های زیست‌محیطی در زمینه گردشگری داشته باشند.
راه‌های تشویق به گردشگری پایدار
گردشگری پایدار می‌خواهد که محیط زیست به خطر نیافتد و نفس‌هایش به شماره درنیایند. این سبک از توریسم خواهان بهبود کیفیت زندگی در جوامع محلی هم هست و توسعه اقتصادی پایدار و عادلانه را جست‌وجو می‌کند. برای مثال، با رونق‌گرفتن گردشگری در یک روستای زیبا اما بی‌امکانات، مردم آن از نظر اقتصادی تغییرات چشمگیری را احساس خواهند کرد. این رشد باید عادلانه صورت بگیرد و فقط در انحصار عده‌ای سودجو برای درآمدزایی، اسیر نشود. از راه‌های تشویق به گردشگری پایدار باید به توصیه‌های کارشناسانه متخصصان اشاره کنیم:
اکوتوریسم
این شکل از گردشگری باعث می‌شود که توریست‌ها در مناطق طبیعی سفر کنند و به محیط زیست احترام بگذارند. برای احترام به طبیعت هم امکان اقامت در اقامتگاه‌های بومگردی و دستکاری‌نکردن طبیعت برای ساخت هتل و از بین‌بردن طبیعت وجود دارد.
آگروتوریسم
در این شکل از توریسم، گردشگری در مزارع و روستاها با هدف آشنایی با سبک زندگی در این نواحی تعریف می‌شود. گردشگران می‌توانند با شیوه‌های سنتی کشاورزی آشنا شوند و از محصولات محلی به خوبی، حمایت کنند. شکل‌گیری بازارچه‌ها و جشنواره‌های محلی در این حوزه، از پیشنهادات کارشناسان برای رونق‌گرفتن آگروتوریسم است. جشنواره‌ها و بازارهای محلی هم برای گردشگران و هم برای فروشندگان و محلی‌ها شوق و شور زیادی به همراه می‌آورند.
گردشگری فرهنگی
گردشگری با هدف آشنایی با فرهنگ، تاریخ و آداب و رسوم محلی هم از توصیه‌هایی است که کارشناسان برای رواج گردشگری پایدار مطرح می‌کنند. برگزاری جشن‌ها و جشنواره‌های مختلف هنری در راستای معرفی فرهنگ مقاصد مختلف گردشگری می‌تواند جان تازه‌ای به رگ‌های گردشگری پایدار وارد کند. چنین رویدادهایی پر از نشاط و امیدبخشی به جوامع و مسافران هم هستند.
گردشگری و فرهنگ‌ها چه رابطه‌ای دارند؟
رابطه مستقیمی میان فرهنگ و گردشگری وجود دارد. فرهنگ مجموعه‌ای از سنت‌ها، ارزش‌ها، آداب و رسوم، سبک زندگی و هنرهایی است که در میان جوامع جریان دارد. این مفهوم پیچیده و چندبُعدی با گردشگری و سفر در ارتباطی تنگاتنگ قرار دارد. همان‌قدر که سفرکردن به سرزمین‌های تازه و آشنایی مردم نقاط مختلف جهان با هم می‌تواند نتایج مثبتی به همراه داشته باشد، امکان بروز مشکلات و چالش‌ها را هم فراهم می‌کند.
برای مثال، شاید تهاجمات فرهنگی، تغییرات سبک زندگی بومیان مقاصد گردشگری یا ترویج رفتارهای اشتباه با پاگذاشتن توریست‌های پرشمار به یک منطقه از رهاوردهای منفی توریسم باشد. البته اصولاً امتیازات توسعه گردشگری و اثرات مثبت آن روی فرهنگ بیشتر است. در ادامه به مزایای تقویت ارتباط فرهنگ و گردشگری، بیشتر می‌پردازیم.
تقویت فرهنگ‌ها و میراث محلی از طریق گردشگری
با توسعه گردشگری، امکان شناساندن ارزش‌ها و سنن مفید و جذاب مناطق مختلف دنیا به مردمان بیشتری فراهم می‌شود. بسیاری از نکات آموزنده و ارزنده موجود در نهاد فرهنگ‌های بشری به باد فراموشی سپرده شده‌اند. با پاگذاشتن توریست‌ها به یک منطقه، راهی برای تبادلات فرهنگی و شناخت بیشتر ارزش‌ها به وجود می‌آید. احیای فرهنگ‌های محلی، رونق‌گرفتن صنایع دستی از مزایای توسعه توریسم در نقاط مختلف دنیاست. البته به‌شرطی که پای سودجوها از این فقره بریده شود و خبری از تهاجم رفتارهای اشتباه به شهرها و روستاهای مختلف نباشد. بسیاری از شرکت‌ها و سازمان‌ها و البته دولت‌ها، از فرصت گردشگری به نفع خود بهره می‌برند. ترویج فرهنگ مصرف‌گرایی غرب به نقاطی از دنیا که ظرفیت گردشگری دارند از جمله مصادیق سواستفاده از فرصت گردشگری است.
نقش گردشگری در تقویت صلح و ارتباطات بین‌المللی
سفر می‌تواند تبدیل به زبانی مشترک برای درک متقابل آدم‌ها، شهرها و کشورها شود و در نتیجه آن، حتی صلح و ارتباطات بیشتری هم شکل بگیرد. هرچقدر که گفت‌وگو میان آدم‌ها بیشتر شود و ارتباطات پررنگ‌تری میان آن‌ها به وجود بیاید، امکان دانستن از گذشته و تاریخ یکدیگر هم برایشان بیشتر می‌شود. مردمان دنیا با آگاهی، از تعصبات و قضاوت‌های اشتباه دور می‌شوند و کم‌کم، رفتارهایی مانند نژادپرستی و اقداماتی مانند جنگ هم کنار گذاشته می‌شوند.
تاثیرات اجتماعی و اقتصادی گردشگری چیست؟
با گردشگری، امکان ایجاد اثرات بسیار مثبتی روی اجتماع و اقتصاد کشورها وجود دارد. برای همین هم هست که روز جهانی گردشگری به عنوان تاریخی مهم از سوی سازمان ملل مطرح شده است. از جمله اثرات مثبت آن باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- تبادلات فرهنگی میان کشورها؛
- تغییرات مثبت سبک زندگی در میان مردمان دنیا و یادگیری از یکدیگر؛
- ایجاد تغییرات در درک و نگاه آدم‌های نقاط مختلف از یکدیگر و مردم کشورهای دیگر؛
- رفع تضادهای فرهنگی با شناخت بیشتر مردم از هم در شهرها و کشورهای گوناگون؛
- ایجاد اشتغال و رونق‌گرفتن اقتصاد در پناه رشد مشاغل مربوط به حوزه گردشگری در دنیا؛
- توسعه زیرساخت‌های گردشگری و رشد اقتصادی در سایه بهبود وضعیت آن‌ها.
اشتغال‌زایی و فرصت‌های اقتصادی
بدیهی است که با رشد گردشگری، مشاغل پرشماری امکان فعالیت و رونق‌گرفتن پیدا می‌کنند. با ورود گردشگران به یک شهر و کشور، مشاغل زیادی شکل می‌گیرند و فرصت‌های تازه‌ای مانند زمینه‌های زیر به وجود می‌آیند:
- اشتغال افراد در حوزه‌هایی مانند هتل‌ها، رستوران‌ها، تورهای گردشگری، سیستم‌های حمل‌ونقل.
- رشد صنایع و مشاغل مختلف از جمله کشاورزی، ساخت‌وساز، خدمات در حوزه‌های مختلف.
- افزایش درآمدهای مالیاتی برای دولت‌ها با دریافت مالیات از بخش گردشگری.
- دریافت ارز خارجی و جذب سرمایه از گردشگران غیروطنی.
برای همین هم هست که روز جهانی گردشگری تاریخ مهمی در تقویم دنیاست و تلاش می‌کند که به اهمیت شکل‌گیری فرصت‌های تازه در زمینه‌های مختلف کمک کند.
گردشگری و توسعه پایدار
اهداف توسعه پایدار (Sustainable Development Goals) یا SDGs، مجموعه‌ای از ۱۷ هدف جهانی است که از سوی سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۵ میلادی تعیین شده‌اند. این اهداف خواهان از بین‌بردن فقر و نابرابری، تخریب محیط زیست، فقدان امکانات بهداشت و سلامت و ایجاد رفاه و عدالت در نقاط مختلف زمین هستند.
هریک از این اهدف معین از سوی سازمان ملل دارای زیرمجموعه‌های مختلفی هم هستند. تعدادی از این اهداف شامل موارد زیر می‌شوند:
- برپایی عدالت در داخل و خارج کشورهای مختلف؛
- پایان دادن به گرسنگی و نبود امنیت غذایی در دنیا؛
- تأمین آموزش باکیفیت، و فرصت‌های یادگیری یکسان؛
- پایان‌دادن به فقر در همه شکل‌های آن و در همه جا؛
- تأمین سلامت و رفاه برای همه مردم در سنین مختلف؛
- دسترسی به آب سالم و بهداشت مناسب برای انسان‌ها؛
- ساخت شهرها و اقامتگاه‌های مناسب و مقاوم و البته پایدار؛
- تأمین انرژی ارزان، قابل‌اطمینان، پایدار و به‌روز در نقاط گوناگون جهان؛
- برخورداری از فرصت کار شایسته و رشد اقتصادی پایدار، فراگیر و پایدار؛
- ساخت زیرساخت‌های مقاوم، ترویج صنعتی‌سازی فراگیر و پایدار و تقویت نوآوری‌های صنعتی.
چگونه می‌توانیم گردشگری را ارتقا دهیم؟
برای توسعه گردشگری در هر کشوری، لازم است که از منابع طبیعی، فرهنگی و باستانی به دقت محافظت شود. ایجاد زیرساخت‌ها برای شکل‌گیری فرصت پذیرایی از گردشگران هم در مرحله دوم، اهمیت زیادی پیدا می‌کند. از اقداماتی که می‌توانند به رشد گردشگری کمک کنند، باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- تبلیغات مؤثر برای گردشگری در کشور؛
- شرکت در نمایشگاه‌های گردشگری بین‌المللی؛
- آموزش و ترویج روش‌های گرشگری مؤثر مانند توریسم پایدار؛
- توسعه گردشگری روستایی و طبیعی و اهمیت به نقاط و ظرفیت‌های مغفول‌مانده.
ایجاد امنیت بیشتر در نقاط گردشگری و تسهیل روند پذیرایی از مسافران مانند ساده‌سازی فرایند ارائه ویزا می‌تواند در رونق گردشگری نقش مهمی داشته باشد.
نقش فناوری در آینده گردشگری
فناوری با سرعتی باورنکردنی به رشد خود ادامه می‌دهد. این رشد هم مزایا و سود فراوانی برایمان به همراه داشته و هم چالش‌هایی به وجود آورده است. برای مثال، اگر نتوانیم از پس هم‌پاشدن با آن برآییم، در امور مختلف از جمله گردشگری از قافله عقب می‌مانیم. این روزها در دنیا و خوشبختانه در ایران، از ظرفیت‌های فناوری برای رشد گردشگری هم استفاده می‌شود.
برای مثال، توسعه سامانه‌های آنلاین رزرو اقامتگاه در شهرها و کشورهای مختلف از جمله مثال‌هایی است که در این زمینه وجود دارد. حالا امکان دسترسی به اطلاعات دقیق و بهینه درباره نقاط و مقاصد گردشگری مختلف وجود دارد. رزرو آنلاین خانه، ویلا، آپارتمان و حتی اتاق در نقاط گوناگون گردشگری با حضور فناوری به رشد و رونق بیشتری رسیده است.
تاثیرات دوران پساکرونا بر گردشگری چیست؟
بعد از بروز همه‌گیری کرونا، دنیا در تاریکی و تنهایی عجیبی فرو رفت. دنیای گردشگری هم با چنین روندی، بی‌رونق‌تر از همیشه شد. دیگر کسی تمایل به سفرکردن نداشت و از آن مهم‌تر، بیشتر کشورها اجازه سفرهای مختلف را به مسافران نمی‌دادند. رکود اقتصادی هم از سوی دیگر سر برآورده بود و همه‌چیز دست به دست هم دادند، تا گردشگری در وضعیت واقعاً ناخوشایندی قرار بگیرد.
رکود اقتصادی حاکم بر دنیا، رونق را از کسب‌وکارهای مربوط به گردشگری گرفته بود. دیگر خبری از درآمدزایی هتل‌ها، رستوران‌ها، فعالان در زمینه صنایع دستی و امور حمل‌ونقل نبود. بیکاری در صنعت گردشگری بیشتر از همیشه شده بود و رفتار مسافران هم تغییرات شدیدی را از سر می‌گذراند؛ تغییراتی که باعث شد، بعد از کرونا عادت‌های تازه‌ای پیدا کنند و نیاز به بازنگری جدی در استراتژی‌های لازم برای رونق‌دهی به صنعت توریسم پیش بیاید.
اما هر رویداد بد و هر روزگار ناخوشایندی هم با درس‌ها و فرصت‌هایی همراه است. از جمله تغییرات و ظرفیت‌هایی که بعد از کرونا به وجود آمد، باید به موارد زیر اشاره کنیم. برخی از این تغییرات، امکان به‌کارگیری فرصت‌های بسیار جذابی، مانند گردشگری دیجیتالی را فراهم کردند.
رشد گردشگری داخلی
بعد از کرونا، با وجود سختی و خطری که سفرکردن به سرزمین‌های دیگر به همراه دارد، گردشگران به مقاصد داخلی علاقه بیشتری نشان می‌دهند. در واقع، توجه همه به رشد فرصت‌های گردشگری داخلی بیشتر شده است. این فرصت ناب می‌تواند شهرهای مختلف کشور پهناوری مانند ایران را پذیرای شمار زیادی از مسافران رنگارنگ کند. این وضعیت در کشورهای دیگر هم وجود دارد و تکانی جانانه به صنعت توریسم داخلیِ برخی از آن‌ها داده است.
توسعه گردشگری دیجیتال
با تجربه کرونا، خدمات دیجیتالی اهمیت بیشتری پیدا کرده‌اند. البته کاربردهای آن‌ها هم بیشتر از گذشته به چشم می‌آید و مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از فناوری‌های دیجیتال مانند موارد زیر در سایه تجربه سیاه کرونا مقدور شده و توسعه پیدا کرده است:
- رزرو آنلاین خدماتی مانند بلیط پروازها، قطارها و… .
- پرداخت‌های بدون تماس و اینترنتی برای دریافت خدمات مختلف از جمله هتل‌ها.
- رشد تورهای مجازی و خدمات جذاب و جالب توجه آن‌ها برای گردشگران مختلف.
بعد از کرونا، لازم بود که دنیای توریسم دوباره اعتماد گردشگران را جلب کند. از همین رو، ذی‌نفعان این حوزه با هم رقابت شدیدی پیدا کردند و همین موضوع به شکل‌گیری مراکز جدید گردشگری، بهبود اوضاع در بسیاری از زمینه‌ها از جمله رعایت پروتکل‌های بهداشتی منجر شد.
گردشگری با خدمات تازه و بهینه را دریابید
برای اینکه گردشگری روزبه‌روز رونق بیشتری بگیرد، راه‌ها و روش‌های مختلفی وجود دارد. یکی از بهترین خدماتی که در این راستا، ارائه می‌شود هم افزایش امکان اسکان و اقامت راحت‌تر مسافران در شهرهای مختلف است. به مدد سامانه‌های جذاب و آنلاینی مانند اتاقک، امکان رزرو انواع اقامتگاه در نواحی مختلف ایران راحت‌تر از همیشه شده است. چنین امکاناتی باعث می‌شوند که سفرکردن راحت‌تر از همیشه شود و خاطرات دل‌چسبی برای مسافران رقم بخورد. یونیسف هم با تعیین روز جهانی گردشگری، کشورها را به ایجاد زیرساخت‌ها و امکاناتی این‌چنینی دعوت می‌کند. تجربه و خاطره‌ای از اسکان خود در شهرهای مختلف دارید؟ ما را هم در جریان بگذارید و یادتان باشد، این بار که قصد سفر کردید، حتماً نگاهی به خدمات اتاقک هم داشته باشید.
