آرامستانهای کهن از عجیب‌ترین نقاط جهان هستند. جایی که فقط چندمتر پایین‌تر از زمین، جای ابدی آن‌هایی است که روزگاری شهرت، اعتبار، زیبایی و داستان‌های اسرارآمیزی داشته‌اند. حتی سنگ قبرها، نوشته روی آن‌ها و گاه محل قرارگیری هر مزار نیز علت و قصه‌ای دارد. یکی از مهم‌ترین گورستان‌های تهران که می‌تواند شرایط تمام این بندها را در خود جای دهد؛ آرامستان ظهیرالدوله است.
این گورستان به‌نام یکی از کسانی که اینجا دفن شده، نامگذاری شده است. در ظهیرالدوله، به طرز عجیبی بزرگانی نامدار دفن شدهاند و حالا میان آن‌همه برج مجلل شمال تهران مثل یک گنجیه باارزش باقی‌مانده‌اند. در این مقاله از اتاقک برایتان از این جاذبه گردشگری تهران، ساعات بازدید از قبرستان ظهیرالدوله و نکات مهمی گفته‌ایم که شاید برایتان جالب باشد.
گورستان ظهیرالدوله کجاست؟
بعضی از جاذبه‌های تهران، تاریخی درهم تنیده با رویدادهای دیگر دارند. نمونه‌اش همین گورستان ظهیرالدوله که می‌توانید در شمال تهران، حوالی امامزاده قاسم (ع) و کمی بالاتر از میدان تجریش پیدایش کنید.
این گورستان هم‌نام کسی به نام علی‌خان قاجار دولو یا علی‌خان ظهیرالدوله است که به او صفاعلی نیز می‌گویند. او مردی تاثیرگذار در دوره قاجار بود و در نهایت هم با یکی از دختران ناصرالدین شاه، به نام فروغ‌الدوله ازدواج کرد. این زوج که از درون دربار قاجار بودند، به‌طرز شگفت‌انگیزی طرفدار مشروطیت شدند و از اعضای انجمنی مهم به نام اخوت نیز محسوب می‌شدند. علاوه بر آن، اسناد نشان می‌دهند که ظهیرالدوله و همسرش عضو دراویش صفیعلیشاه نیز بودند.
مخالفت آشکار این زن و شوهر با حاکمان قاجار و تلاش برای به ثمر رساندن مشروطیت، باعث شد که خانه‌شان همزمان با مجلس ایران به‌توپ بسته شده و غارت شود.
چند سال بعد، ظهیرالدوله براثر سکته قلبی از دنیا رفت. خانواده و مریدانش آن را در گورستانی قدیمی دفن کردند که در جوار باغ خودشان بود. علاوه بر این می‌گویند سایه درختی که ظهیرالدوله پای آن دفن شده، درگذشته نیز محل نشستن ظهیرالدوله بوده است. از آن‌جا که ظهیرالدوله مردی پرنفوذ بود و مریدانی داشت، این گورستان نیز ارزش و اهمیت دیگری پیدا کرد. تا جایی که مشاهیر دوست داشتند موقع ترک دنیا بدن‌شان را در این قبرستان جا بگذارند.
- ۵۰ هزار تومان تخفیف
- مخصوص کاربران بلاگ
- کد : OTGBLG50
همین الان رزرو کن!
چه کسانی در گورستان ظهیرالدوله دفن شدهاند؟
حالا سوال اینجاست که چه افرادی پس از ظهیرالدوله، همسایه خانه آخرت او شدند؟ آقای ظهیرالدوله، سال ۱۳۰۳ در اینجا دفن شدند. در کنار مقبره او، همسر و فرزندشان نیز سال‌ها بعد کنار او به خاک سپرده شدهاند. ایرج میرزا که اشعارش در دوره مشروطیت بسیار اثرگذار بود و او را تبدیل به اولین پیشگامان ایجاد تغییرات در شعر فارسی می‌کرد، در سال ۱۳۰۴ در گورستان ظهیرالدوله دفن شد.
بعد از او، در سال ۱۳۰۵ نوبت به درویش خان رسید. یک هنرمند نامی در عرصه موسیقی که تصنیف بهار دلکش از معروف‌ترین ساخته‌های اوست. هنرمندان معروف دیگری نیز به ظهیرالدوله آورده شدند که نام برخی از آن‌ها به شرح زیر است:
- مرتضی محجوبی، نوازنده پیانو و برادرش، رضا محجوبی که نوازنده ویولن بود
- داریوش رفیعی، خواننده
- ملکالشعرای بهار، شاعر نامدار
- حسین تهرانی، نوازنده تنبک
- حبیب سماعی، پدر سنتورنوازی نوین
- روح‌الله خالقی، موسیقی‌دان‌برجسسته
- رهی‌معیری، غزل‌سرای معروف ایرانی
- حسین یاحقی، رهبر ارکسر
- حسین طاهر‌زاده، خواننده موسیقی
- قمرالملوک وزیری، خواننده مشهور
- و فروغ فرخزاد، شاعر و هنرمند پرآوازه‌ای که در جوانی در اثر تصادف کشته شد.
از جمله مهم‌ترین مشاهیری هستند که در گورستان ظهیرالدوله، آرام گرفته‌اند.
اسناد می‌گویند آخرین کسی که در این گورستان دفن شده ندیمه اشرف پهلوی، فروغ خواجه‌نوری بوده است. تاریخ این تدفین به سال ۱۳۵۶ است و به‌نظر می‌رسد پس از آن دیگر کسی را اینجا به خاک نسپرده‌اند. نکته جالب این است که خانم فروغ خواجه‌نوری از خویشاوندان همان میرزاآقاخان نوری بود که پس از امیرکبیر به صدرات در دوره قاجار رسید.
چرا به گورستان ظهیرالدوله برویم؟
گورستان‌ها، نشانه‌هایی کهن را به دوش می‌کشند و میتوانند مثل یک آلبوم قدیمی، تصاویری را برایتان زنده کنند. در گورستان ظهیرالدوله نیز می‌توانید سنگ قبرهای متفاوتی را ببینید. برخی ایستاده نصب شدهاند و برخی مثل مزار رهی معیری خود بنایی مستقل هستند و نوشته‌های روی سنگ آن‌ها برایتان جالب خواهد بود. اگرچه گردش روزگار نقش و حرف برخی از سنگ‌ها را شسته است اما هنوز می‌توان تشخیص داد که نزدیک به صد سال پیش، چه افرادی و با چه دیدگاهی دوست داشتند که اینجا خانه ابدی‌شان باشد.
از سوی دیگر، روی برخی از مزارها، نمادهایی از پیروان انجمن اخوت و دراویش صفیعلیشاه (نقش کشکول برای مثال) نقش بسته و مشخص می‌شود که پس از ظهیرالدوله، از هم‌فکران او اینجا به خاک سپرده شدهاند. جالب است بدانید حدود ۴۰ سال بعد از مرگ ظهیرالدوله، در همین آرامستان خانقاهی نیز تاسیس شد که بعد از مدت‌ها فعالیت آن به پایان رسید. مطالعه درباره این خانقاه، انجمن اخوت و پیروان صفیعلیشاه می‌تواند برگ‌های مهمی از تاریخ معاصر ایران را برایتان بازگو کند.
جاذبه‌های اطراف گورستان ظهیرالدوله
این جاذبه تاریخی تهران در منطقه‌ای مهم واقع شده است. پس اگر اهل گشت‌وگذار هستید، می‌توانید دیدنی‌های متنوعی را پیدا کنید. ما اینجا از چندین جاذبه‌ی نزدیک به ظهیرالدوله و دیگر جاهای دیدنی تهران برایتان گفته‌ایم.
خانه سیمین و جلال، محلی پر از عشق و تعهد
یکی از زیباترین و خاص‌ترین خانه‌های تاریخی تهران، تقریبا یک کیلومتر و ۷۰۰ متر پایین‌تر از گورستان ظهیرالدوله واقع شده است. اینجا خانه واقعی سیمین دانشور و جلال‌آل‌احمد است که دست‌نخورده با همان وسایل و ترکیب باقی مانده است.
خانه نیما یوشیج، خانه شعر نوین
تقریبا یک خیابان بالاتر از خانه سیمین و جلال می‌توانید خانه یکی دیگر از شاعران صاحب‌سبک یعنی نیما یوشیج را ببینید. این خانه نیز معماری دیدنی و داستان‌هایی شنیدنی دارد.
موزه هنرهای زیبا، نمایش اشیای ارزشمند
اگر اهل موزه‌گردی هستید، خودتان را به جنوبی‌ترین نقطه کاخ سعدآباد برسانید. سپس در آن‌جا، به دیدن موزه هنرهای زیبا بروید. این موزه شامل گالری‌های متعدد است که در آن آثاری از سهراب سپهری، حسین زنده‌رودی، نصرالله افجه‌ای و … را خواهید دید.
امامزاده صالح و بازار پر از طراوت آن
یکی از جذاب‌ترین و بهترین دیدنی‌ها در حوالی آرامگاه ظهیرالدوله، امامزاده صالح است. امامزاده صالح، فرزند امام موسی‌کاظم (ع) است. بنای این امامزاده با کاشی‌کاری‌ها، گنبد تماشایی و دیدنی‌هایش به ثبت ملی رسیده است. اطراف امامزاده نیز بازارچه‌ای قدیمی وجود دارد. در اینجا می‌تواند چند نوع غذا، انواع میوه‌ها، سبزی‌ها و فروشگاه‌های دیگری را پیدا کنید.
سورتمه تهران
دوست دارید هیجان و تفریح بیشتری را به گشت‌وگذارتان بدهید؟ پس باید وقتی را برای دیدن سورتمه تهران بگذارید. یک جاذبه در دل پارک گلاب‌دره که با سورتمه، فضای سبز و محوطه‌هایی برای بازی و پیاده‌روی اوقاتی خوش را می‌سازد. این سورتمه تقریبا یک کیلومتر و ۷۰۰ متر با ظهیرالدوله فاصله دارد و اگر ماشین داشته باشید در کمتر از ۵ دقیقه راه رسیدن به آن را طی خواهید کرد.
اقامت در نزدیکی ظهیرالدوله
اگر ساکن تهران نیستید و می‌خواهید فرصتی برای گشت‌وگذار و شناخت تاریخ این شهر داشته باشید، اتاقک با مجموعه‌ای کامل کنار شماست. برای اجاره روزانه خانه در تهران و رزرو ویلا اطراف تهران همراه با اتاقک بدون دغدغه خواهید بود.
- ۵۰ هزار تومان تخفیف
- مخصوص کاربران بلاگ
- کد : OTGBLG50
همین الان رزرو کن!
چگونه به گورستان ظهیرالدوله برویم؟
مسیر رسیدن به گورستان ظهیرالدوله خیلی آسان است. شما می‌توانید با مترو یا بی‌آرتی خودتان را به میدان تجریش برساند. سپس وارد خیابان دربند شوید. بعد هم به داخل خیابان ظهیرالدوله بروید. کمی بعد می‌توانید ورودی قبرستان را در داخل خیابان پیدا کنید. از میدان تجریش تا اینجا تقریبا ۲ کیلومتر و ۳۰۰ متر راه دارید. اگر اهل پیاده‌روی باشید، تقریبا در نیم ساعت می‌توانید این راه طی کنید. البته باید بدانید که سراشیبی‌های تندی انتظارتان را می‌کشد.
با ماشین شخصی نیز مسیرتان همین است. ابتدا خودتان را به میدان تجریش، بعد هم خیابان دربند برسانید. وارد ظهیرالدوله شوید و هرجا که فضای مناسبی بود، پارک کنید. اگر پارکینگ پیدا نکردید، می‌توانید از فضای پارکینگ پاساژ تندیس یا ارگ نیز کمک بگیرید و بقیه راه را پیاده بروید.
ساعات و شرایط بازدید از گورستان ظهیرالدوله
متاسفانه نمی‌توانید هر روز و هر زمان برای دیدن این اثر تاریخی که به ثبت ملی رسیده است، بروید. طبق آخرین قوانین فقط پنجشنبهها از ساعت ۱۰ صبح تا ۱۲:۳۰ ظهر خانمها میتوانند وارد گورستان شوند.
پس از آن هم از ساعت ۱۳:۳۰ تا ۱۶ آقایان اجازه دارند وارد گورستان ظهیرالدوله شده و مزارها و جاذبه‌های آن را ببینند.
سخن آخر
در این مقاله از اتاقک به بررسی آرامستان ظهیرالدوله، گورستان قدیمی تهران پرداختیم. این آرامستان نامش را از آقای ظهیرالدوله که روزگاری از اعضای انجمن اخوت و مشروطه‌خواهان بود، گرفته است. در زمان به توپ بسته شدن مجلس، ظهیرالدوله و خانواده‌اش با اینکه از خانواده سلطنتی بودند، مورد خشم شاه قرار می‌گیرند. اما این اقدام باعث شد به محبوبیت آن‌ها افزوده شده و در نهایت، مزار ظهیرالدوله تبدیل به محلی برای دفن دیگر سیاست‌مداران و انسان‌هایی بزرگ شود.
حالا در این آرامستان مزار کسانی را می‌بینید که نقشی مهم در ساختن نگاهی جدید و پیشبرد، موسیقی، شعر، هنر و … داشته‌اند. اگر دوست دارید ظهیرالدوله را ببینید، تنها در ساعات و روز مقرر به اینجا سر بزنید و با شرایط خاصی که تعیین شده، لابه‌لای مزارها دنبال تکه‌های گمشده تاریخ بگردید.
سوالات متداول
گورستان ظهیرالدوله کجاست؟
ظهیرالدوله از آرامستانهای قدیمی تهران است که کمی بالاتر از میدان تجریش، خیابان دربند و در خیابان ظهیرالدوله واقع شده است.
شرایط و ساعات بازدید از گورستان ظهیرالدوله به چه صورت است؟
برای دیدن آرامستان ظهیرالدوله فقط پنجشنبهها فرصت دارید. از ساعت ۱۰ صبح تا ۱۲:۳۰ ظهر فقط خانمها و از ساعت ۱۳:۳۰ تا ۱۶ فقط آقایان میتوانند وارد گورستان شوند.
چه افراد مشهوری در ظهیرالدوله دفن شدهاند؟
فروغ فرخزاد، قمرالملوک وزیری، رهی معیری، داریوش رفیعی، ملکالشعرای بهار و ایرج میزا تنها چند تن از افراد صاحبنامی هستند که مزارشان در ظهیرالدوله است.
چگونه با مترو به گورستان ظهیرالدوله برویم؟
ایستگاه متروی میدان تجریش نزدیکترین جا برای رسیدن به گورستان ظهیرالدوله است. از ایستگاه مترو به سمت خیابان دربند و بعم هم خیابان ظهیرالدوله بروید.
اسرار گورستان ظهیرالدوله در چیست؟
وجود مزار افراد مهمی که روزی عضو انجمن اخوت یا پیروان صفیعلیشاه بودهاند، به گورستان حالتی رازگونه بخشیده است. علاوه بر این، ظهیرالدوله مدفن قبوری است که هرکدام با صدها راز مگو به خانه آخرت رفتهاند.
قبرستان هم تفکیک جنسیتی داره آخه؟